We geloven wat we zingen! Geloven we wat we zingen?

Misschien nog wel meer dan de preken die we horen, Bijbelstudies die we volgen, boeken die we lezen beïnvloeden de liederen die we zingen ons geloof. Of dat echt zo is weet ik natuurlijk niet (dat zou een interessant onderzoek kunnen zijn) maar ik geloof zeker dat hetgeen we zingen ons geloof beïnvloed. En geloven we ook altijd wat we zingen?

Muziek als memorisatietechniek
Muziek is bij uitstek een middel om dingen te kunnen onthouden. Doordat er een bepaald ritme in zit, herhaling, herkenbare melodie, rijm, helpt het ons om dingen beter te onthouden. Het alfabet leert een stuk gemakkelijker met een liedje. En hoe vaak gebeurt het niet dat als je de melodie van een bekend lied hoort, en misschien alleen de eerste woorden, dat je daarna prompt de hele tekst mee kan zingen? Muziek is gewoon een handige manier om dingen te kunnen memoriseren. Het is daarom ook goed om te beseffen dat als we elke week liederen zingen, dat hetgeen we zingen ook blijft hangen.

Maar wat memoriseren we dan?
Zeker in de kerk is het niet geheel onbelangrijk om bewust te zijn van wat je zingt. Je gaat het namelijk, veelal onbewust, onthouden en het gaat je beïnvloeden. Wie mijn blog al een tijdje volgt, weet dat ik soms best kritisch ben op het liederenaanbod in evangelische gemeenten (zie bijv. Opwekking 2.0), waar ik vooral de Psalmen (Nieuw leven voor de Psalmen!!!) en ruimte voor ellende mis (Is er ruimte voor ellende in de eredienst?). Mijn motto is dan ook: aanbidding is niet los verkrijgbaar. Waar de focus ligt op een bepaalde manier van aanbidding, een bepaald soort liederen, een bepaald gevoel, verliezen we andere dingen uit het oog. Dan wordt het geloof een hallelujah-geloof waar geen ruimte meer lijkt te zijn voor de mindere kanten van het leven. Naast de beperkte onderwerpen, mis ik ook een stukje diepgang. Als we leren, moet het soms ook even net wat dieper gaan. Door brede thema’s, diversiteit in bewoordingen (niet teveel cliché’s) en soms ook een stukje theologie bereik je dat.

Bijbels
Het is natuurlijk veilig om dicht bij de Bijbel te blijven. Eigenlijk is dat eeuwenlang ook gedaan. De Psalmen waren de belangrijkste inspiratiebron. Soms werd er een refrein of strofe aan toegevoegd. In de loop der tijd ontstonden ook andere liederen, een ook andere gedeelten uit de Bijbel werden gezongen. Inmiddels is dit bijna 180 graden omgedraaid, tenminste onder evangelischen, daar zijn veel teksten van eigen makelij. Er wordt wel veel verwezen naar de Bijbel, maar soms eclectisch. Dan krijg je weer een eenzijdig beeld, en dat is nu juist niet de bedoeling. Het is dus kunst een balans te vinden tussen het ‘oude’ en het ‘nieuwe’. Als we de oude Psalmen, nieuw testamentische liederen en gezangen niet meer als inspiratiebron kennen, maar alleen de uitgeklede pop-achtige liedjes van nu, wat blijft er dan nog over? Als ik mijn voeding moet halen uit Hillsong-achtige liederen, vind ik dat ik een mager geloof heb. Niet dat we dat soort liederen niet moeten zingen, maar niet alleen maar.

Scherp?
Dat klinkt misschien wat scherp. En zo heet wordt de soep niet gegeten. De Psalmen krijgen voorzichtig meer ruimte, te voorzichtig, maar toch. Er wordt soms teruggekeken naar het verleden. Er zijn geweldige mooie nieuwe liederen, zoals van Sela en Schrijvers voor Gerechtigheid, waar een stuk diepgang in zit zonder in moeilijke theologische taal te vervallen. Daar word ik blij van, en ik denk dat hier liederen uit voorkomen die een goede aanvulling zijn op de lofprijs- en aanbiddingsliederen die we zingen. Alleen zie ik het nog te weinig gebeuren (opsteker: Opwekking neemt steeds meer liederen van o.a. Sela, Schrijvers voor Gerechtheid en Psalmen voor Nu op.)

Hart en hoofd
Beseffen wat je zingt is belangrijk. Hoe trouwens ook (wat doet je hart eigenlijk, als je zingt?). De tekst zing je, met de hele gemeente, naar God toe. Dat is nogal wat. De tekst grijpt zich ook vast in je hoofd (ook al kun je ‘m niet altijd direct zingen). Meen je wat je zingt? Geloof je het echt? Zing je soms dingen die voor je gevoel niet kloppen? Scherpen de teksten je, leren ze je meer van God, aanbid je God echt? Of geeft de mooie muziek en de makkelijke tekst je vooral een goed gevoel?

Juist keuze
De verantwoordelijken (zowel de schrijvers als zij die selecteren in de gemeente) voor de liederen hebben de verantwoordelijkheid de gemeente te voorzien in goede liederen. Het aanbod is groot, dus de uitdaging – de kunst – is om de juiste keuze te maken, passend bij de dienst. Gemeenteleden hoeven daar niet passief in te zijn. Als je bepaalde dingen ziet, breng dat op een constructieve manier ter sprake (besef wel bij wie de verantwoordelijkheid ligt). Ik moet bekennen dat ik heel soms een zin niet mee zing, omdat ik er niet achter sta of omdat ik het op dat moment niet gemeend kan zingen. Maar meestal zing ik alles, ook als ik een keer twijfels heb. Ik zing namelijk met de gemeente, met mijn hart (mijn hele, hoop ik). God kent mij en weet waarom ik zing, ook al is de tekst niet perfect. Maar dat is geen pleidooi om niet kritisch te zijn naar de tekst… Wel als bemoediging om met je hart te zingen.

En tenslotte… wat gaan we doen met al die mooie woorden?

Aanbidding als feest

Omdat ik vandaag jarig ben, wilde ik graag iets toepasselijks posten. Aanbidding heeft veel facetten, en zou ingebed moeten zijn in heel ons leven. Het is niet los verkrijgbaar, schreef ik al eens. Omdat ik zie dat vooral de positieve kanten van aanbidding worden benadrukt in evangelische kerken, stel ik daar ook regelmatig de keerzijde van de medaille tegen over. Er moet ook ruimte zijn voor verdriet. Maar vandaag de focus op het feestelijke aspect, want dat mag de boventoon voeren. Ik ben immers jarig!

In Openbaring 4 en 5 zien we aanbidding tot uiting komen:

En zonder ophouden roepen [de vier dieren] dag en nacht: ‘Heilig, heilig, heilig, Heer, God, Albeheerser, die was en die is en die komt.’ Telkens als de dieren heerlijkheid, eer en dank brengen aan Hem die op de troon zetelt en die leeft tot in alle eeuwigheid, vallen de vierentwintig oudsten neer voor Hem die op de troon zetelt, om Hem te aanbidden die leeft tot in alle eeuwigheid. Zij werpen hun kronen neer voor de troon, terwijl ze uitroepen: ‘Waardig bent U, onze Heer en onze God, de heerlijkheid en de eer en de macht te ontvangen; want U hebt het heelal geschapen: door uw wil ontstond het en werd het geschapen.’ (Op 4:9-11)

Toen zag ik midden voor de troon en omgeven door de vier dieren en de oudsten een lam staan. Het zag eruit alsof het geslacht was en Het had zeven horens en zeven ogen – dit zijn de zeven geesten van God, uitgezonden over heel de aarde. Het lam kwam dichterbij en nam het boek uit de rechterhand van Hem die op de troon zetelt. Toen het de boekrol genomen had, vielen de vier dieren neer voor het lam, evenals de vierentwintig oudsten, elk met een citer in de hand en met gouden schalen vol reukwerk – dat zijn de gebeden van de heiligen. En zij zongen een nieuw lied: ‘Waardig bent U het boek te nemen en zijn zegels te verbreken; want U bent geslacht en U hebt hen gekocht voor God met uw bloed uit alle stammen en talen en volken en naties. U hebt hen voor onze God gemaakt tot een koninklijk geslacht van priesters, en zij zullen heersen op de aarde.’
Terwijl ik keek, hoorde ik de stemmen van talloze engelen rondom de troon en de dieren en de oudsten; hun getal was tienduizenden tienduizendtallen en duizenden duizendtallen; en zij riepen luid: ‘Waardig is het lam dat geslacht werd, de macht en de rijkdom, de wijsheid en de kracht, de eer en de heerlijkheid en de lof te ontvangen.’ En elk schepsel in de hemel en op de aarde en onder de aarde en in de zee, en alles wat daarin is hoorde ik roepen: ‘Aan Hem die zetelt op de troon en aan het lam lof en eer en heerlijkheid en kracht tot in alle eeuwigheid!’ En de vier dieren zeiden: ‘Amen’, en de oudsten vielen in aanbidding neer. (Op 5:6-14)

Wat moet dat geweldig zijn! Alles is gefocused op God en het Lam. God wordt groot gemaakt met letterlijke aanbidding: neerknielen én in woord en lied. En “tienduizenden tienduizendtallen en duizenden duizendtallen” roepen “Waardig is het lam dat geslacht werd, de macht en de rijkdom, de wijsheid en de kracht, de eer en de heerlijkheid en de lof te ontvangen.” En alle schepsel, overal, geven God eer. Wat moet dat een feest zijn. Er is geen rouwklacht meer –  want “U bent geslacht en U hebt hen gekocht voor God met uw bloed” – en is alles veilig bij God. Op de laatste cd van Opwekking staat een lied op basis van Openbaring 4 en 5.

Op zondag mogen wel al een beetje vooruitkijken naar deze geweldige toekomst. Natuurlijk is er ook dan nog ons leed, maar we zijn bij elkaar omdat Jezus is geslacht en ons gekocht heeft. Dat los niet al onze ellende op magische wijze op, maar heeft wel de belofte in zich van deze geweldige toekomst. Geen saai beeld van een engel op een harp, maar met ontelbaar veel mensen God aanbidden.

Misschien wel met Psalm 150?

Halleluja.
Loof God in zijn heiligdom,
loof Hem in zijn machtig uitspansel.
Loof Hem om zijn kracht, zijn daden;
loof Hem om zijn mateloze grootheid.
Loof Hem met een stoot op de ramshoorn,
loof Hem met harp en lier,
loof Hem met beltrom en rondedans,
loof Hem met citer en fluit,
loof Hem met strijkende cimbels,
loof Hem met slaande cimbalen;
ja, iedereen die adem heeft, loof de HEER.
Halleluja.

 

Ik sta er niet alleen voor! Brian Doerksen ontdekt de Psalmen

Soms heb ik het gevoel tegen de stroom in te zwemmen. Daar komt Marc weer met z’n klaagliederen, dat hoeft toch niet in de eredienst? Dat is iets van het Oude Testament, zeker die wraakteksten. En op andere manieren is er toch ook aandacht voor in de dienst, in de preek bijvoorbeeld? En ik wil al helemaal niet het beeld creëren dat ik álleen maar die klaagliederen wil. Maar als ze er zo goed als niet zijn… Dan kan ik mijn mond toch niet houden? De bijval die ik veelal krijg is uit de traditionele kerk. Heel leuk en aardig, maar daar zouden ze soms misschien wat meer lofprijs en aanbidding kunnen gebruiken (waarbij ik snel opmerk dat aanbidding breder is dan een paar liedjes zingen, maar voor het gemak noem ik het toch even zo).

Medestanders
Het is fijn als je medestanders hebt. Natuurlijk, ik kan wel wat namen noemen uit de evangelische wereld, bijvoorbeeld Kees van Setten, Evert van der Poll of Hans Riphagen. Maar dit zijn geen grote bekenden als je weinig of geen theologische boeken en tijdschriften leest. Deze mensen hebben me juist op dit spoor gebracht, net als Psalmen voor Nu. Maar zie daar: Brian Doerksen! In mijn cursus gebruik ik al een filmpje van hem (zie onder) en al eerder heb ik zijn geweldige interpretaties van Psalmen ontdekt. In de band The Shiyr Poets gaat hij – net als Psalmen voor Nu – het ambitieuze avontuur aan om alle Psalmen op muziek te zetten. In zijn geheel, met de moeilijke teksten. Wauw! De eerste nummers zijn veelbelovend. Op de eerste cd staan Psalm 1 t/m 10 en 30. Ik luister er erg graag naar.

Interview
Omdat Doerksen binnenkort naar Nederland komt – helaas kan ik er niet bij zijn – verscheen vandaag een interview met hem in het Nederlands Dagblad. Wat hij daar zegt, daar word ik erg blij van. Zo geeft als antwoord op de vraag ‘Hoe kijk u aan tegen de worshipmuziek in het algemeen?’ dit:

Ik ben niet altijd een fan van de ontwikkelingen op worshipgebied. Ik zie veel eenzijdigheid. Er is veel dankbaarheid en lofprijzing. Het lijkt wel alsof we allemaal het beeld willen hooghouden dat het goed met ons gaat. Klagen in ons lied vinden we moeilijk. Ik geef regelmatig workshops aan muzikanten uit lokale gemeenten en vraag dan altijd hoe vaak ze het afgelopen jaar een klaaglied hebben laten zingen: meestal is de respons nul tot vijf procent. We doen ons in de kerk massaal beter voor dan we zijn, en ontkennen de problemen. Dat is wat mensen uit de kerk houdt. Zij herkennen zich niet in mensen waarmee en liederen waarin het altijd goed gaat. We proberen de pijn zo veel mogelijk te vermijden.

Confronterend
Hij raakt hier precies de essentie van het probleem. Er is te veel eenzijdigheid en we zien niet eens de ruimte om eens een klaaglied te zingen. Het komt bij sommigen niet eens op! Hoe kan dat? De bron ligt bij de theologie, denk ik. Als daar al duidelijk de nadruk ligt op positieve kanten van het geloof (als je er maar voor bidt, in God is alles overwonnen etc.), hoe kunnen we dan nog zingen over de pijn die we stiekem allemaal wel meemaken? Dan is een lied waarin opeens niet wordt gezongen wordt over hoe geweldig God is, maar waarom Hij niets van zich laat horen confronterend. Dat gebeurt juist in de Psalmen! Doerksen zegt daar nog iets moois over:

Veel mensen willen die reis overslaan. Maar de Psalmen vertellen juist het verhaal van die reis. De Psalmen laten je ook beseffen dat je deel uitmaakt van een lange geschiedenis die God met zijn volk maakt.

Hoe lang?

We hoeven niet alleen te zingen dat God geweldig is (maar laten we dat vooral wel blijven doen!!!), maar ook hoe moeilijk het soms is. Dat we worstelen, op reis zijn met alle ongemakken van dien. En misschien gaat ons hier wel voor de wind, maar onze broeders en zusters in Syrië niet. Laten we dan ook eens voor hen zingen. Verandering kost tijd (en ik ben ongeduldig!). Zo is in Opwekking overall maar zo’n 2% een klaaglied. Maar op de laatste cd’s vinden we dit onderwerp voorzichtig ook ingang vinden. Op de laatste cd twee liederen. En daarvan is een Psalm 13, van… Brian Doerksen! Hoe lang, voordat we regelmatig een klaaglied zingen?

God kan wel tegen een stootje…

Vandaag bracht ik een van mijn dochters naar bed, maar ze wilde door mama naar bed gebracht worden. Om logistieke redenen was het toch echt handiger dat ik het zou doen. Natuurlijk was ze het er niet mee eens! Een boos kind van zes naar boven gebracht, die naar eigen zeggen niet van me houd. Natuurlijk wel van mama. Ik heb haar maar gewoon even bij me gepakt en even laten huilen, en het me niet persoonlijk aangetrokken. Dat gaf lucht en konden we aan de slag, tanden poetsen enzo. In de badkamer begon ze al bij te trekken en had ze bedacht dat er een ding is wat papa kan en mama niet: verhaaltjes verzinnen van Curry de Draak. Geen boek voorgelezen, maar wel een nieuw avontuur van Curry de Draak bedacht. Alles was weer goed!

Toen dit allemaal gaande was, moest ik denken aan de klaagpsalmen. Daarin worden soms best pittige dingen over God gezegd. Zo kwam ik vandaag Psalm 44 tegen, waarin woorden als deze staan “Waarom verbergt u uw gelaat,
waarom vergeet u onze ellende, onze nood?” (vers 25). Net als bij mijn dochter zit het even niet goed. De ellende die het volk doorstaat is natuurlijk van een totaal andere orde dan de situatie van mijn dochter, maar een ding komt wel overeen: God/de vader krijgt de schuld. God krijgt allerlei verwijten naar Zijn hoofd, ik dat mijn dochter niet meer van me houd. Blijkbaar kun je dat gewoon zeggen tegen God. Blijkbaar is het niet erg om even je grief bij Hem neer te leggen. Ook al is het niet waar, althans niet feitelijk – wel vanuit jouw beleving. En natuurlijk houd mijn dochter nog van me (maar altijd nog meer van mama natuurlijk). En zo blijft Israël in deze Psalm ook pleiten bij God: “Sta op, kom ons te hulp,
verlos ons, omwille van uw trouw.” (vers 27). En God? God kan wel tegen een stootje! Hij heeft het tenminste ongecensureerd in de Bijbel laten staan…

Durven we dit in de kerk van vandaag ook nog te zingen, als het even tegenzit? Of zit het ons nooit tegen?

Zing een nieuw lied!

Als je mijn blogs leest, zou je misschien kunnen denken dat ik alleen maar (sombere) psalmen wil zingen. Nu wil ik de psalmen wel heel serieus nemen. En juist daarom, moeten we meer dan alleen psalmen zingen! Psalm 96 zegt: zing een nieuw lied voor de Heer. Ook Paulus heeft het over het zingen van psalmen, gezangen en geestelijke liederen (of: liederen die de Geest ingeeft).