Moeten muzikanten betaald worden? Volgens koordirigent Marcel Koning wel, is hier en hier te lezen.Hij heeft natuurlijk wel een punt. Waarom wel de voorganger betalen, en niet de muzikanten? En helemaal vreemd is deze praktijk niet. Zowel in heden als verleden zijn er kerken die een of meerdere muzikanten in dienst hebben. Bij grotere evangelische gemeenten komt het ook voor dat een leidinggevende voor muziekteams in (deeltijd) dienst is.
Bijbelse argumenten
Koning noemt als argument het feit dat in Bijbel verschillende voorbeelden tegenkomt waar muzikanten vrijgezet zijn, en waarvoor in het levensonderhoud wordt voorzien. Hij schrijft:
Als je wilt weten waar er in de bijbel staat dat de zangers worden vrijgesteld: Kijk oa. in 1 Kronieken 9:33 en 1 Kronieken 25:1. Ook Nehemia 12 vind je dit.
Klopt. Maar er is nogal significant verschil. Het gaat hier om Levieten. Deze waren per definitie vrijgesteld voor bepaalde taken, waaronder ook de muzikale diensten. Ze hadden geen gebied in het lang toegewezen gekregen, waardoor ze niet in hun onderhoud konden voorzien. Er werd in hun onderhoud voorzien doordat het volk tienden moest afdragen (Numeri 18). Doordat de Levieten vrijgesteld werden, konden ze zich volledig richten op hun taak en dit ook goed doen.
Enkele duizenden jaren later is de situatie wel anders. Alleen al de context: de situatie in het OT was van toepassing op specifiek de Israëlieten, wij maken deel uit van de Gemeente. We hebben geen tempel, maar vele kerken. We hebben geen wet met vaste offerdiensten, maar de genade en tenminste aantal zaken die we moeten doen. Denk aan het avondmaal en regelmatig samenkomen. Waar de wet gedetailleerd is, zijn de richtlijnen in het NT veel vaker open voor eigen invulling. Daar lezen we zelfs dat we allemaal priesters zijn.
Kunnen we muzikanten ‘vrij zetten’
Betekent dat dan dat we het principe om muzikanten vrij te zetten niet moeten volgen? Net zoals we het principe van de tienden geen verplichting is, geloof ik ook dat dit geen verplichting is. Het is zelf nog wel zoeken naar verantwoording om een betaalde voorganger te hebben, het dichtst hierbij in de buurt komt 1 Tim. 5:17,18. Hier schrijft Paulus:
De oudsten die zich goede bestuurders tonen, verdienen dubbele eer, vooral als zij de zorg voor de prediking en het onderricht op zich hebben genomen. De Schrift zegt immers: U mag een dorsende os niet muilbanden, en: De arbeider is zijn loon waard.
Met ‘dubbele eer’ en Jezus’ uitspraak over het loon komen verschillende commentatoren dat de conclusie dat het waarschijnlijk gaat om het levensonderhoud. Ik denk dat dit aannemelijk is. Interessant is wel dat er wel een relatie is met de wijze van besturen en het geven van onderwijs. Mogelijk speelt de gedachte mee dat goed besturen ook de nodige tijd vergt, ten koste van regulier werk. Het is dan ook logisch om iemand in onderhoud te voorzien (net als weduwen en wezen, waar Paulus eerder over spreekt). Ik geloof hiermee niet dat het een verplichting is, maar het wel een goede gewoonte is. Het is goed voor een gemeente als ze goed bestuurd wordt en goed onderwijs krijgt. Dit kunnen we dus niet zomaar een op een toepassen op andere taken in de gemeente, maar het staat een gemeente natuurlijk vrij om mensen vrij te stellen voor een taak. Dus ook muzikanten.
Een afweging
Ik geloof dus niet dat er Bijbelse redenen zijn om het verplicht te doen, maar er zijn zeker ook geen argumenten om het niet te doen. Het is wel een belangrijk signaal dat je de noeste (en vaak creatieve) arbeid serieus neemt. Er zijn wel praktische punten die m.i. in overweging genomen moeten worden.
1. Investeer in muziek om de juiste redenen
Als een gemeente al in staat is om mensen in dienst te nemen, is het goed om af te vragen of dit het best in muziek geïnvesteerd moet worden. De overwegingen zullen voor verschillende gemeenten anders zijn. Heeft muziek een prominente rol in de eredienst, en moet dit van hoge kwaliteit zijn? Of ben je tevreden met de vrijwilligers die dit oppakken? Of wil je in ieder geval een zeker continuïteit waarborgen door bijvoorbeeld voor de aansturing niet afhankelijk te zijn van vrijwilligers?
2. Wie betaal je wel en wie niet?
Er zullen weinig gemeenten zijn die in staat zijn iedereen te betalen. Er zijn gemeenten die niet eens een voorganger kunnen betalen, sommigen hebben naast een voorganger (veelal in deeltijd) een pastoraal werker en/of jeugdwerker. Er zijn ook gemeenten die een coördinator voor andere bedieningen, zoals muziek, in dienst kunnen hebben. Een coördinator is een logische keuze, omdat deze persoon ook de continuïteit kan waarborgen. Je kunt (daarnaast) er ook voor kiezen om een zangleider in dienst te nemen (al dan niet ook als coördinator), deze persoon is dan een vast gezicht en geeft niet alleen leiding aan de muziekteams overall, maar ook op de zondagen. Het in dienst nemen van individuele muzikanten is daarna een logische keuze (waarbij ik opmerk dat in een traditionele kerk een organist of cantor een logische eerste keuze is), te denken aan de belangrijkste begeleidingsinstrumenten (piano, gitaar).
3. Aan welke eisen moeten muzikanten voldoen?
Als vrijwilliger kun je je nog wel veroorloven om ongeschoolde mensen in dienst te nemen. Ik denk dat dit op veel plaatsen echt wel goed uitwerkt, maar hoe zit het met de geschoolde mensen? Beroepsmuzikanten, theologen (een combinatie hiervan?)? Zou het niet mooi zijn als zij ook kansen krijgen om zich verder te ontwikkelen in de kerk, en niet alleen in de spaarzame avonduren?
Door een of meer professionals in dienst te hebben zal dat de kwaliteit ten goede komen. Zij hebben veel kennis, muzikaal, theologisch die vrijwilligers niet altijd hebben. Zeker als ze er tijd voor krijgen kunnen ze het gehele niveau opkrikken. Als coach, door een visiestukie etc.
Betekent dus dat de eisen voor professionals ook hoger zijn dan vrijwilligers. Een muzikant of coördinator moet een geschikte opleiding hebben (bijv. conservatorium, theologie) en moet vaak ook kunnen coachen, bemoedigen, visie hebben en kunnen uitwerken. Dat vraagt best wat.
4. Samen doen!
Koning stelt het ook voor: laat kerken niet ‘alleen’ aan de slag gaan, maar bespreek dit op landelijk niveau. Daarin zijn veel tussen varianten. Je zou ook kunnen kijken binnen een kerkverband, binnen je eigen regio met gelijkgestemde gemeenten (of misschien juist niet i.h.k.v. verbreding?). Hoe hoger het niveau, des te beter je kunt nadenken over een goede lijn. Hoe schaal je in, wat zijn de functie-eisen? Kun je samen doen met muzikanten, koren? Kan een coördinator voor meerdere gemeenten werken?
5. Verdere ontwikkeling consolideren
Werken met vrijwilligers is geweldig. Ik ben er zelf een en geef ook nog leiding aan vrijwilligers. Je bent echter wel afhankelijk van de tijd die iemand er voor vrij kan maken, en in hoeverre iemand zich kan en wil inzetten. In de praktijk komt het er op neer dat het in avonduren gebeurt, mensen net voldoende hebben geoefend en er met veel bloed, zweet en tranen een rooster is gemaakt. De afhankelijkheid van de inzet is groot. De focus komt daardoor veelal (maar niet altijd, gelukkig) te liggen op het draaiende houden van de reguliere praktijk. En dat is jammer! Muzikanten hebben ook creatieve uitdaging nodig (nieuwe arrangementen, nieuwe liederen). Daarnaast is het goed als een coördinator kan nadenken over de visie en dit uit kan zetten (in lijn met de visie van de gemeente).
6. Maar dit zegt niets over geestelijke aspecten
Professionals zijn waardevol, maar het zegt niets over geestelijke kwaliteiten. Daar moet je wel over nadenken. Wat betekent dat, en hoe zorg je er voor dat je dat punt niet onder laat sneeuwen door hogere kwaliteit?
Conclusie
Ik denk dat het goed is voor kerken om (samen) na te denken of dit een serieuze optie is. Voor veel kerken zal het, in ieder geval individueel, niet haalbaar zijn. Dan werkt een goede opzet met enthousiaste vrijwilligers die zich vol inzetten vaak heel goed (zo doen wij het ook). Maar stel, je ben in de positie dát je mensen hiervoor vrij kunt zetten, dan zou het geweldig zijn als dit serieus overwogen wordt!
