De nieuwe campagne van Sire, Laat jij jouw jongen genoeg jongen zijn?, doet de nodige stof opwaaien. ‘SIRE-campagne over jongens lijkt een spotje uit de jaren 50‘, ‘Campagne voor ravottende jongens roept verbazing op‘, ‘oubollig en ronduit schadelijk‘ koppen de kranten. Sekstistisch, anti-feministisch, rolbevestigend… Ook onder christenen roept dit het een en ander op, en de vraag of de kerk te vrouwelijk is geworden kwam al snel op. Zelfs nog voordat deze campagne in beeld was, verscheen evangelisch kwartaalblad Soteria met het themanummer ‘Wat is de vrouw…?’ waarin dezelfde vraag behandeld wordt. Door een vrouw.
Stereotype
Er lijkt een bepaald stereotype beeld van jongens (en impliciet meisjes) te worden neergezet. Meisjes zijn voorzichtig, kwetsbaar en jongens roekeloos en stoer. Over het algemeen niet het beeld waar ik me als jongetje in had herkend. En ook nu zie ik mezelf niet echt als machoman. En dat vind ik prima, laat mij maar lezen, schrijven en muziek maken. Ik geloof wel dat er verschillen zijn, biologisch vrij makkelijk te herkennen, maar qua karakter, gedrag enzovoorts zijn er veel smaken, en loopt dat dwars door M/V onderscheid heen. Daarnaast: de roep om jongens ruimte te geven vind ik goed, maar die ruimte is niet anders voor meisjes. Meisjes doen misschien andere dingen binnen de ruimte. Ik denk dat we over het algemeen te beschermend worden, we willen alle risico’s uitsluiten.
Vragen
Wat de campagne impliceert is dat er een feminisering in de samenleving is, in elk geval wordt dat in discussies ook benoemd, ook met betrekking tot kerken. En eerlijk gezegd: ik heb zelf deze terminologie toegepast op verschuivingen die in de kerk plaats hebben gevonden. Maar de vraag is of dat wel juist is. Het roept bij mij verschillende vragen op. Wat is feminisering en waarom lijkt dit negatieve associaties op te roepen? Hoe zit het met het feit dat vooral mannen aan de touwtjes trekken (in maatschappij en kerk)? Wat is er echt gebeurt in de kerk?
Feminisering
De vraag wat ‘feminisering’ is, kan ik hier onmogelijk volledig beantwoorden. Maar goed, het is een blog en geen wetenschappelijk artikel (oef)… Wat er volgens mij mee bedoelt wordt is dat we softer en beschermender, kwestbaarder zijn geworden. De indruk die ik krijg is dat dit niet zo positief is, volgens Sire in ieder geval niet voor jongens. Ik geloof zeker dat er waarheid in zit, de vraag is of het terecht is dat we dit aanduiden als feminiem en of dit persé negatief is. Wat betreft kinderen geloof ik dat ze ruimte nodig hebben om te kunnen ontwikkelen, jongens én meisjes. En sommige jongens zoeken dat in stoere dingen doen, maar sommige meisjes ook. Het is aan ouders en leraren om hierbij vooral aan te sluiten bij het kind en niet alleen maar blind te staren op het geslacht. En in de kerk hebben we die ruimte ook nodig.
Welterusten…
Er is nog iets geks: hebben mannen dan zitten slapen de afgelopen jaren? Het aantal vrouwen aan de top is nog sterk in de minderheid (gestreefd wordt naar 30%, dat wordt bij lange na nog niet gehaald – er is nu een wet voor). In de Tweede Kamer wordt dat wel gehaald, maar ook daar zijn vrouwen in de minderheid met 36%. In de raden van evangelische kerken zal dit percentage verwaarloosbaar zijn, aangezien in de meeste gemeenten vrouwen geen oudste of voorganger worden. Wel hebben vrouwen in de kerk veel meer invloed gekregen, ze geven onderwijs (vooral zondagsschool), leiden de zang tijdens diensten en leiden kringen (wat per gemeente zal verschillen). Maar de preken worden vooral door mannen gegeven.
Verandering
Wat is er echt gebeurt? De veranderingen in de gemeente wijten aan feminisering vind ik te simplistisch. Er wordt dan gezegd dat de kerk weer ‘ballen’ moet krijgen. In een artikel in het themanummer van Soteria ageert Eleona Hof hiertegen: “ballen staan symbolisch voor de mannelijke kracht. Feminisering is dan logischerwijs het tegenovergestelde van deze mannelijkheid: krachteloos, slap, zonder lef.” (p. 19) Terecht merkt ze op dat dit schadelijk is in een nog steeds patriarchale samenleving.
Dát er veranderingen zijn geloof ik wel, ik beperk me tot de muziek (ik vermoed dat bijv. over pastoraat wel het e.e.a. te zeggen is). Ik zie het bijvoorbeeld in de liederen die gezongen worden. Er zijn de laatste decennia veel liederen bijgekomen met een sterke nadruk op beleving, op het gevoel en de relatie. Ik denk dat dat mede komt doordat we in onze samenleving meer over onze gevoelens kunnen praten en het meer mogen uitten. Een hele verbetering ten opzichte van een halve eeuw geleden. Maar in de liederen gaan we de heftige dingen toch uit de weg, ze zijn wat ‘lieviger’. Is dat nu feminiem? Of is dat gewoon softer? Of is dat een reactie op lange beschouwende strofische liederen en de ‘zware’ Psalmen uit de gereformeerde kerken? Ik heb er geen cijfers van, maar ik denk dat een groot deel van de liederen worden geschreven door mannen. Zijn het dan ‘watjes’? Of zit die zogenaamd ‘softere’ kant óók in mannen? En hoe zit het met de “stoere” voetbalvrouwen die nu hard hun best doen in het EK? Of stoere vrouwen uit de Bijbel zoals Jael: “Jaël nam een tentpin en een hamer en sloop de tent binnen. Ze sloeg, terwijl hij daar uitgeput in slaap lag, de tentpin dwars door zijn hoofd de grond in, zodat hij stierf.” (Ri 4:21)?
Mannendingen
Een aantal jaar geleden ontstond de beweging de 4e musketier, gericht op mannen als tegenreactie. Ze organiseren weekenden waarin echte ‘mannendingen’ gedaan worden, maar ook Bijbelstudies zijn. Ik ben ook een keer mee geweest. Het leek me wel goed. Ik heb nooit in het leger gezeten (het was nog net afgeschaft, maar door mijn opleiding hoefde ik niet meer), dus een beetje afzien kon ik wel gebruiken. Het was een zwaar weekend, letterlijk. Ik vond het ook een goed weekend, waarin ik mezelf wat beter heb leren kennen. De zogenaamde Jabboksworsteling – tegen de stroom in een rivier op gladde rotsen lopen terwijl je je Bijbel droogt probeert te houden – was bijzonder, omdat ik geloof dat God daarin recht in mijn hart sprak terwijl ik af aan het zien was. Sommige mannen in mijn kerk wilden meer van dit, voor mij was het wel prima zo (net zoals het prima is dat anderen hier wel meer van wilde). Ik ben blijkbaar een ander soort man 😉
Stereotype
Ik geloof inderdaad dat er verandering is in maatschappij en kerk, een verandering die minder goed past bij sommige jongens en mannen. Die verandering mogen we serieus nemen, het feminiem noemen is te simpel en volgens mij zelfs onjuist en denigrerend. Als we er iets aan willen veranderen moeten we ons laten horen, maar laten we alsjeblieft het kind niet met het badwater weggooien (zoals de goede ontwikkeling dat we mogen praten over onze gevoelens). Ik hoef niet zo nodig met zware boomstammen te sjouwen, maar heb wel behoefte aan “stoerdere” taal in onze liederen, en daar doe ik iets mee. Ik geloof dat het heel goed is kinderen zowel mannelijke als vrouwelijk rolmodellen hebben. Op school én de zondagsschool. Laten we uitkijken met stereotypen, en dingen noemen zoals ze zijn. Als je ‘soft’ bedoelt, noem het dan zo in plaats van feminiem. En soft is echt niet persé vrouwelijk… In het eerder genoemde artikel pleit Hof ‘[i]n plaats van een kerk met ballen [voor] een kerk met lef’ (p. 26). Lef, van het Hebreeuwse woord lev, hart. Laat in de kerk ruimte zijn voor manen én vrouwen met lef, sámen zijn we naar Gods beeld geschapen. Paulus zegt zelfs: “Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus.” (Gal 3:28).*
Om verder te lezen: Soteria 2017 nummer 2 thema: Wat is de vrouw…? (zie hier hoe je er aan kunt komen)
* Met dit citaat wil ik niet zeggen dat we gelijk zijn, maar wel God anders naar ons kijkt. We zijn één in Christus, en ik denk dat we dit principe ook onder elkaar mogen toepassen. Dan helpt iets als vrouwelijk wordt gezien negatief bestempelen niet. Vanuit de Bijbel is er natuurlijk nog veel meer over te zeggen!
Gloria en Kyrie 