VertRAUWen op God als het niet meer gaat (over zelfmoord, depressie en Psalm 88)

Nee, ik heb geen typefout gemaakt in de titel. Waarom wordt later wel duidelijk. Ik wil het namelijk hebben over als het niet meer gaat. Depressie lijkt namelijk iets waar we maar moeilijk mee om kunnen gaan. Soms is er wat meer aandacht voor, zoals bij de recente zelfmoorden van artiesten. Vaker niet. Het is moeilijk te begrijpen dat iemand altijd somber is. We zeggen dan: ‘kop op, het komt wel goed’, terwijl iemand alleen maar gehoord wil worden. Ook in de kerk merk ik hier weinig ruimte voor, met Jezus komt immers alles toch goed?

Doodswensen

Toen ik twee maanden geleden hoorde dat Chris Cornell waarschijnlijk zelfmoord had gepleegd, raakte me dat.* In mijn tienerjaren was het album Superunknown (met o.a. Black Hole Sun) van zijn band Soundgarden een van mijn favoriete albums. Het album heeft invloed op mij gehad door het gebruik van onregelmatig maatsoorten en verschillende gitaarstemmingen. Vlak voor zijn dood kwam ik zijn laatste solo album op Spotify tegen, waarop het nummer Dead Wishes staat. Een mooi akoestisch nummer waarin hij zingt “Dead wishes on a broken chain / White roses in a dead man’s dream / Down and out with everything to lose / If these long dead wishes / Ever do come true“. Helaas kwamen ze uit, lijkt het wel. En ik begrijp dat niet. Hij worstelt met zijn bestaan: “I stand just as God made me / And I lie down in disguise“. Kon hij niet zijn zoals God hem maakte?

Duisternis

Duizenden jaren eerder werd een lied geschreven waarin depressie heel sterk naar voren kwam. En het staat in de Bijbel! Het opschrift luidt “Een ​lied, een psalm van de Korachieten. Voor de koorleider. Op de wijs van De rietpijp. Een beurtzang, een kunstig ​lied​ van de Ezrachiet Heman.” Psalm 88. De aantijgingen aan God de we hierin horen zijn niet mis: “U hebt mij onder in de kuil gelegd, in het duister van de diepte” (:7), “Waarom, HEER, verstoot u mij, en verbergt u voor mij uw gelaat?” (:15) om te eindigen met “Mijn beste vrienden hebt u van mij vervreemd, mijn enige metgezel is de duisternis” (:19). Het is een van de weinige Psalmen eindigt in mineur. Hoe kan dat nu in de Bijbel terechtkomen? Sterker nog: het lied was geschreven voor de koorleider, bedoelt om in de tempel te zingen! Zie je het al voor je dat we dit lied in een evangelische kerkdienst zingen? En ik betwijfel of dit lied vaak gezongen wordt in gereformeerde kerken.

Zonneschijn

Toch staat het in de Bijbel. Nu wil ik niet er voor pleiten om dit lied te zingen in de kerkdienst, hoewel ik denk dat er best een plek voor zou kunnen zijn binnen de juiste context. Maar het zegt me wel iets heel belangrijks: als in de Bijbel ruimte is voor gevoelens van depressie, zie ik ook ruimte voor ons. Hoe we dat doen, is een tweede, maar er overheen walsen met goedbedoelde adviezen en vrolijke liedjes lijkt me niet de juiste weg. Het dieptepunt is wat mij betreft wel Opwekking 10: “Laat mijn leven zijn, vol van zonneschijn / Altijd stralend, juichend, zingend tot Uw eer / Als Jezus in je woont, ebt ied’re wanklank weg / Hij geeft je vreugd’ en harmonie in plaats van pech.” Niet echt een lied waarbij je je serieus genomen voelt (los van het ‘rijmelarij van lik me vestje’ gehalte). Het wordt denk ik niet zo veel gezongen (wij hebben ‘m wel eens gezongen!) Ook in latere liedjes vindt je een dergelijke gedachtegang, zoals 603: “Ruil je rouwkleed in / voor een lofgewaad“. In latere bundels is, mondjesmaat, wat meer ruimte voor het lijden.

Verblijden

Dat is wel even wat anders dan Psalm 88, toch? Voor mensen die lijden aan depressie helpt het niet echt als je ze aanspoort om het ‘rouwkleed’ in te ruilen voor een ‘lofgewaad’, en helaas ebt ook niet iedere wanklank weg ‘als Jezus in je woont’. Helaas voelt het leven voor hen niet vreugdevol of harmonieus, ervaren ze het eerder als ‘pech’. Hoe bevrijdend is het om dan te lezen dat in de Bijbel wél ruimte is voor dergelijke gevoelens. De Bijbel is immers een realistisch boek.

Wat moeten we dan aan met Bijbelgedeelten die het tegendeel lijken aan te tonen? Jezus zegt dat je geen zorgen moet maken (Mt 6:25-34) en Paulus schrijft aan de Filipenzen “Verblijdt u in de Here te allen tijde! Wederom zal ik zeggen: Verblijdt u!” (Fp 4:4) en niet bezorgd te zijn (:6). Om het kort te houden geen uitgebreide exegese. Ik denk dat het goed is om hier naar de context te kijken (er is uiteraard veel meer over te zeggen!) Jezus’ uitspraak staat midden in de Bergrede, waarin Hij de dingen op scherpt stelt. Ik denk dat Hij hier de mensen er op wijst dat je op God moet vertrouwen, in plaats van je over (alledaagse dingen) zorgen te maken. En Paulus schreef zijn brief vanuit de gevangenis. De focus ligt daar op: in de Here. Dat betekent niet dat je moet verblijden over alles wat je maar doormaakt.

VertRAUWen

Terug naar Psalm 88. Ondanks het treurige einde, klinkt er iets van vertrouwen door in de Psalm. De Psalmist begint namelijk met “HEER, God, mijn redder”, hij blijft vertrouwen op God. Of tenminste het bij God zoeken. En dat sluit toch aan bij eerder genoemde gedeelten uit het NT, want daarin gaat het vooral ook om vertrouwen op de Here. En in dat vertrouwen mag je álles kwijt wat je voelt, hoe rauw dat ook is. En Psalm 88 is rauw. Ik noem het vertRAUWen op God.

* De meest recente zelfmoord is de zanger van Linkin Park (Chester Bennington), die lang aan depressie heeft geleden. Met deze band heb ik dan weer niets, maar het was toch wel raar om te beseffen dat we even oud zijn (beide uit 1976).

 

Advertentie