Mogen dans en drama een rol spelen in de eredienst? Voor veel evangelische gemeenten zal de vraag positief beantwoord worden, maar in de Christelijke Gereformeerde Kerken ligt dat anders. De synode besloot vorige week dat ‘er onvoldoende Bijbelse grond is te vinden om dans en drama een plaats te geven in de gereformeerde eredienst’. Een gemiste kans of hebben ze gelijk?
Geen Bijbelse grond
Interessant is de redenatie van de synode (bron). Er is geen Bijbels grond, dus kan het niet. Voorbeelden uit het Oude Testament worden afgewezen, vooral omdat er geen liturgische context is. Daarnaast past het volgens hen ook niet bij de gereformeerde kerkdienst.De nadruk ligt op het woord, en de Bijbel geeft ‘geen aanwijzingen of aanmoedigingen om eigentijdse en wereldse communicatiemiddelen als uitgangspunt te nemen voor de overdracht van Gods Woord’. Dat roept natuurlijk wel vragen op, en zeker niet iedereen is het daarmee eens (er zijn ook meer evangelische getinte CGK gemeenten, hoe zouden zij met dit besluit omgaan?). Treffend is het commentaar Drama en dans hierop in het ND.
Dans
Ik ben zelf niet zo’n danser (het meest heb ik geheadbangd, wat ik niemand aanraad, laat staan in de eredienst een plaats zou willen geven) maar de (spaarzame) keren dat ik het heb meegemaakt in de eredienst vond ik het passend. Het is een expressieve uiting die op een hele andere manier je bij de dienst betrekt. Dat kan passief, door te kijken naar dans (dat gebeurt denk ik het meest), waardoor het esthetische aspect de deelnemer aan de eredienst prikkelt. Maar het kan zeker ook actief door zelf te dansen, wat ik tot nu alleen heb meegemaakt in een Messias belijdende dienst.
Drama
Drama komt in mijn gemeente wel regelmatig voor. Hierbij wordt een boodschap wat explicieter overgebracht. Door het acteren, de tekst, een situatie die gespeeld wordt, wordt je op een hele andere manier bij een onderwerp betrokken dan bij een preek. Dat kan op zich zelf staan (zo hebben wij jaarlijks een dienstvullende kerstmusical) of aansluiten bij de preek. Zo vind ik een dramastuk met een open einde interessant, omdat het aan het denken zet. In een preek kan daar dan op ingegaan worden.
Centraal in de eredienst
Nu ben ik het met de synode eens dat er geen Bijbelse aanwijzingen zijn voor dans of drama in de eredienst. Maar eerlijk gezegd zijn de Bijbelse aanwijzingen überhaupt zeer karig, zoals ik al eerder schreef. In de gereformeerde traditie, en ook in de bredere protestante traditie incluis de evangelische beweging, staat het Woord vaak centraal (of in tandem met de aanbidding in liederen bij Evangelischen). Maar net als Wim Houtman schrijft in zijn commentaar ben ik van mening dat het avondmaal centraal stond. Hij merkt terecht op dat het de enige aanwijzing is die Jezus geeft. Voor andere element vind ik wel grond, met name bij Paulus. Maar juist dat avondmaal is na de reformatie in verdrukking gekomen. Je kunt vinden van de katholieke mis wat je wilt, maar het werd wel wekelijks of vaker gevierd. Dat is toch wat anders dan elke maand of een keer of zes per jaar.
Ruimte
Nu gaat het mij niet om een pleidooi voor een hogere frequentie van het avondmaal, maar vooral hierom: de Bijbel laat vrij veel ruimte voor de opzet van de eredienst. Als we die ruimte nemen om het avondmaal niet al te vaak te vieren, vind ik het onterecht om andere praktijken af te wijzen omdat er onvoldoende Bijbelse grond voor zou zijn. Juist in een tijd waarin visuele media de boventoon voert, zou je meer visuele elementen in een dienst kunnen gebruiken om mensen bij de dienst te betrekken. Blijven steken in een cognitieve insteek waarbij het Woord centraal staat, zonder de broodnodige symboliek van het avondmaal (oeps, toch een beetje een pleidooi), helpt nieuwe generaties niet altijd beter het woord te begrijpen. Juist de afwisseling – die we tegenwoordig vanuit media gewend lijken te zijn – rondom hetzelfde thema helpt mensen beter de boodschap te begrijpen. De een zal de preek beter onthouden, de andere blijft een toneelstuk beter bij. Er zijn zoveel vormen te bedenken om samen de eredienst te vieren, zoals ik al eerder in aanzet schreef.
Wees creatief, want God is Creatief!
Gloria en Kyrie 
Ik verbaas me altijd over het argument ‘we vinden het niet in de bijbel, dus kan het niet’.
Het is een klassieke drogredenering, de zgn. ‘non sequitur’. Dat is een gevolgtrekking, waarbij ten onrechte wordt gesteld dat een conclusie logischerwijs uit een bepaald feit volgt, terwijl daar geen logica achter zit.
Het is een feit dat de bijbel weinig voorschrijft over hoe de eredienst eruit moet zien. Maar de conclusie dat je dus niet moet doen wat niet in de bijbel staat, komt volledig uit de lucht vallen. De bijbel stelt nergens, dat we niets mogen doen zonder bijbels precedent.
Is er in die synode dan niemand op het idee gekomen, dat strakke voorschriften voor de eredienst misschien wel eens zouden kunnen ontbreken, zodat we een grote mate van vrijheid zouden hebben? Ik zou zeggen: wat niet verboden is, of in strijd met algemene bijbelse richtlijnen, is toegestaan.
Het argument wordt ook heel selectief toegepast. Het Avondmaal is al genoemd. Dat wordt in sommige geref. kerken maar af en toe gevierd. Maar er gebeuren in de kerken heel veel dingen die niet in de bijbel staan: huwelijksinzegeningen, begrafenisdiensten, een vastomlijnde liturgie, de collecte ophalen, ‘votum en groet’…
Het zou toch te ver voeren om te stellen dat het daarom niet zou mogen.
De weerstand tegen dans begrijp ik niet, zelfs niet vanuit de gedachte dat je alles moet terug vinden in de bijbel. In de Psalmen wordt vaak aangemoedigd om God te loven met dans. Dat is dan zogezegd niet in een liturgische context. Wat wil men daarmee zeggen? Dat je God mag loven met dans, zolang je het maar niet in de kerk doet? Dat lijkt me tamelijk absurd. Het ‘liturgische’ argument komt op mij over als iets dat er bij gehaald is om de eigen tradities vooral in stand te houden. We zien dat op andere gebieden ook: vasthouden aan alleen Psalmen zingen; vasthouden aan alleen een orgel als begeleiding. Ook dit zijn beperkingen die je niet in de bijbel terug vindt.
Ik vind het jammer dat de CGK traditionalisme verpakt als bijbelvastheid.
LikeLike