10 boeken die je gelezen moet hebben. Als je iets met muziek in de kerk doet.

Welke boeken moet je echt gelezen hebben, als je je bezig houdt met muziek in de kerk? (nou ja, moet, moet…) Vooral leiders, maar ook muzikanten, kunnen veel hebben aan meer kennis over de taak waar ze (zoveel) mee bezig zijn in de kerk. Ik heb de afgelopen periode een flinke stapel boeken gelezen over muziek, worship en liturgie. Hier een selectie van een aantal aanraders. Ze staan in willekeurige volgorde, hoewel ik de eerste vier boeken een goede start vind om je in te lezen in dit onderwerp.

Bob Kauflin – Worship Matters

Een goed doordacht, veelomvattend boek over aanbidding tijdens de eredienst. Kauflin is iemand met jarenlange ervaring, en “ondanks” dat hij uit de charismatische beweging komt, heeft hij een genuanceerde visie die theologisch ook sterk is. Hij stimuleert zangleiders (hij gebruikt met tegenzin de term worshipleaders – in het engels is de term zangleider lastiger te vertalen) ook om theologisch bij te blijven (en om uberhaupt theologische boeken te lezen!). Hij wil in de brede kerkelijke traditie van muziek staan (heeft bijv. ‘hymns’ (her)ontdekt) en heeft een redelijk gebalanceerde visie op muziek. Ik had iets meer aandacht voor het aspect lijden/klaagzang en Psalmen willen zien, maar als je naast dit boek het hieronder genoemde boek Hurting with God leest, denk ik dat je een goede basis hebt.

Glenn Pemberton – Hurting with God: Learning to Lament with the Psalms

Dit boek heeft me veel inzicht gegeven in de waarde van de Psalmen, ook voor de eredienst. 40% van het Psalter is een klaaglied. Dit staat haaks op de liederen die wij zingen in onze kerken, en dan gaat het niet alleen om evangelische kerken. Pemberton betoogt dat er ook ruimte moet zijn voor de pijn, het lijden in de liturgie. Hij doet dit vanuit eigen ervaring, maar ook vanuit een goede theologische visie.

Evert van de Poll – Samen in de naam van Jezus. Over Evangelische liturgie en muziek

Dit is een van de weinige boeken uit het Nederlands taalgebied die vanuit een Evangelische standpunt muziek en liturgie behandeld. Van de Poll heeft een goede theologische visie op muziek, en werkt dit ook vanuit de Bijbel uit. Hij beschrijft daarin de liturgie, muziek en de samenkomst. Het gedeelte over muziek had wat mij betreft uitgebreider gemogen, maar bevat voldoende om mee uit de voeten te kunnen. Van harte onderschrijf ik de stellingname dat een goede Bijbelse verankering voor onze muziek het Psalter is.

Tim Dowley (red.) – Christelijke muziek door de eeuwen heen

Een mooi geillustreerd geschiedenisboek van de christelijke muziek. Het boek begint iets eerder, bij het Oude Testament en de joodse traditie, en legt daarmee een goede basis. In grote stappen wordt door 2000 jaar geschiedenis heen gestapt. Hoewel de nadruk op de ontwikkelingen in Europa ligt, is er ook aandacht voor muziek in andere culturen. Daarnaast heeft de Nederlandse vertaling een extra hoofdstuk over kerkmuziek in Nederland.

Rien van den Berg (red.) – Totdat het veilig is

Dit boekje verscheen toen het Psalmen voor Nu project pas begonnen was. Hierin wordt kort uiteengezet waarom en volgens welke principes de Psalmen opnieuw worden berijmd en op muziek gezet. Belangrijkste uitgangspunten: hele Psalmen, zo eerlijk mogelijk, en dit op muziek die past bij deze tijd: popmuziek. Daarnaast wordt uitleg gegeven bij de Psalmen van de CD Totdat het veilig is. Het is dun, vlot geschreven boekje, en daarmee een mooie inleiding op dit project en in de Psalmen in het algemeen.

Klaas-Willem de Jong (red.) – Verbindend Vieren

Dit boek is een Nederlandse variant op de recente stroming blended worship. Ze hebben het verbindend vieren genoemd, en zoeken de verbinding naar verschillende muziekstromingen binnen de kerken. Verschillende schrijvers hebben er aan meegeschreven, en putten daarbij ook uit eigen ervaring. Er is zowel theorie, maar vooral ook: hoe doe je dat in de praktijk. Het is aardig om te lezen, en zeker om je te laten inspireren, omdat je ‘gedwongen’ wordt buiten je eigen kaders te denken. Waarom kun je niet én een Psalm, én een Opwekkingslied én een Taizé lied achter elkaar zingen, als dit doordacht is opgezet?

Cornelius Plantinga Jr. & Sue A. Rozeboom – Discerning the Spirits: A Guide to Thinking about Christian Worship Today

Dit boek geeft enerzijds een stuk achtergrondinformatie over hedendaagse aanbiddingsmuziek (contemporary worship) maar probeert hier ook een waardering aan te geven. Dat zit ook in de titel: het onderscheiden van de geesten. Wat is nu goede aanbidding (in de eredienst). Daarbij wordt niet alleen theologische gekeken, maar is ook ruimte voor de praktijk (er zitten diverse kaders met verhalen uit de praktijk). Het boek helpt na te denken over een gezonde kijk op aanbiddingsmuziek en hoe dit relevant in de kerk te gebruiken.

Tim Hughes – Here I Am to Worship

Een aardig boekje, vanuit de Worship scene. Alleen al voor de balans vind ik het belangrijk om daar iets uit te noemen. Ik vind de grote Worship artiesten niet altijd de beste boekjes schrijven, maar deze sprak me het meest aan. Het is niet te hoogdravend, bevat wat achtergrondinfo bij zijn eigen liederen, wat praktische tips. Het is een dun boekje, in no time heb je het uit. Vooral goed om te lezen om een kader – van binnenuit – op Worship muziek te hebben. Zeker niet aan te raden als inleiding om goed het onderwerp muziek te doordenken. Daarvoor verwijs ik naar een aantal andere boeken.

David-Jan Groot – Aanbidding; een verplicht nummer

Een aardig boekje over muziek in de (evangelische) gemeente. Het is gebalanceerd, en daardoor goed om eens te lezen (zo is er ook aandacht voor Psalmen). Het is een dun boekje, leest aardig weg. Er zit wat humor in (bijv. het fictieve lied “Ik volg de Heer” van Heelsoms United op pagina 69-70) maar benadrukt vooral het doel van muziek in de eredienst. Het aanhangsel over Israel is wat mij betreft wat overbodig, ik vermoed dat de schrijver vindt dat hier te weinig aandacht voor is in de liederen, ik ervaar dat niet zo.

David Peterson – Engaging with God: A Biblical Theology of Worship

Nu moet ik eerlijk zijn: ik ben dit boek nog aan het lezen… Maar het is, op basis van wat ik al heb gelezen, en al even heb gezien tijdens doorbladeren en in de inhoud, een degelijke theologische inleiding op aanbidding (tijdens de eredienst). Hij begint bij het Oude Testament, maar besteedt veel aandacht aan het Nieuwe Testament. Andere Engelstalige schrijvers refereren regelmatig aan dit boek, en ik vermoed dat dat terecht is.

Bonus 1: Jan Luth, Jan Pasveer en Jan Smelik – Het Kerklied. Een geschiedenis

Ben je in voor wat meer kost vanuit de traditionele hoek? Dan is dit boek ook een aanrader. Het beschrijft het kerklied vooral in de katholiek en protestante tradities. Het is daarmee een goede inleiding op kerkmuziek, maar mist een hoofdstuk over de evangelische traditie (die wel kort voorbij komt). Het is soms wat droge kost, maar over het algemeen goed te lezen.

Bonus 2: Soteria 30e jaargang, nummer 4, 2013. Themanummer: Muziek

Mocht je op de een of andere manier een exemplaar van dit nummer van het tijdschrift Soteria te pakken kunnen krijgen: grijp je kans! Een mooie collectie artikelen over muziek. Goed theologisch doordacht, sterke nadruk op de evangelische beweging. Zowel kritisch (het artikel “Wie is ‘our God'”) als beschrijvend (esthetiek van worship-muziek), als praktisch (bijv. over blended worship en het nieuwe liedboek). Het is ondanks zijn beperkte omvang een schat aan informatie over muziek in evangelisch Nederland vanuit een goede theologische doordenking.