Afscheid zonder kerkmuren (eerbetoon aan een vriend)

Ik heb getwijfeld of ik dit blogbericht zou schrijven. Het is namelijk best persoonlijk, en gaat niet alleen over mezelf. Het gaat namelijk over de begrafenisdienst van een vriend. Maar het was een mooie dienst, waar ik zelf ook deel van uit mocht maken. Dus als ik het schrijf, is het vooral als een laatste eerbetoon aan mijn vriend.

De dienst was om meerdere redenen bijzonder. Voor mij persoonlijk natuurlijk, maar ook om andere redenen. Mijn vriend is geboren in Iran en jaren geleden gevlucht. Daar christen zijn is namelijk niet zo prettig. In Nederland heeft hij een nieuwe leven opgebouwd. Een gezin met drie jonge kinderen. En dan ben je veilig in Nederland. Helaas niet veilig voor kanker. We hebben gebeden, gevast. Maar het mocht niet baten.

Mijn vriend ging naar dezelfde Evangelische kerk als ik, maar was ook betrokken bij de Katholieke Kerk in het dorp waar hij woonde. Een kleine gemeenschap die het gezin ook veel hulp biedt. Je begrijpt het misschien wel: de dienst moest drie elementen samenbrengen: Evangelisch, Katholiek en de Iraanse achtergrond. En dat is gelukt. Evangelische liederen, liederen in het Farsi en de Katholieke symboliek in een mooie Katholieke dorpskerk. We vierden samen communie. We baden samen het Onze Vader (de katholieke variant). We luisteren samen naar een preek van een Evangelische voorganger.

De symboliek gaf een mooi kader, een stuk houvast. De liederen hielpen uiting geven aan de emotie. Droog heb ik het niet helemaal kunnen houden. Maar voldoende om gitaar te kunnen spelen en mee te zingen (ook in het Farsi – het was gelukkig fonetisch uitgeschreven). Een goede herinnering aan een gepast afscheid in een volle kerk. Een mooie dienst waarin we ons niet hebben laten tegenhouden door kerkmuren, maar de verbinding gezocht is. Straks, als we in de hemel zijn, zijn er ook geen kerkmuren…

Dit instrumentaal muziekstuk schreef ik voor mijn vriend (aanvankelijk in 4/4, maar ik heb er vandaag 7/8 van gemaakt en een melodielijn aan toegevoegd). Het was eigenlijk niet de bedoeling om het te spelen tijdens de dienst. Maar om technische redenen was het handiger als ik het zou spelen tijdens een filmpje met foto’s. Ik heb het snel opgenomen met mijn telefoon, door latency en het late uur wat slordig. Maar ik wilde het toch graag toevoegen, omdat het meer zegt dan woorden…

Advertentie

Creatieve vormen gebruiken in de eredienst

De meeste kerkdiensten hebben zo’n beetje de volgende ingrediënten: zang, woord en gebed. Al eeuwenlang zien onze diensten er zo uit. Maar God heeft ons nog veel meer creativiteit gegeven! Hoewel ik denk dat deze ingredienten altijd deel zouden uit moeten maken van een dienst, is er geen reden om gebruik te maken van andere kunstvormen. Ik noem er vier: dans, drama, video en beeldende kunst.

Dans
Een vorm die we nog maar weinig zien is dans. Dat is best gek, als je beseft dat dit in de synagogen wel gebeurt. De vroege christenen lieten zich aanvankelijk daar door inspireren. Een jaar of 10 geleden ben ik eens in een messias-belijdende gemeente geweest, en het is echt heel mooi om te zien hoe daar gedanst wordt. In christelijke gemeenten heb ik wel gezien dat er op het podium gedanst wordt. Meestal meiden die op een liedje dansen. Het nadeel hiervan is dat het eerder het karakter van een optreden heeft, omdat niemand deel kan nemen. Het is dan ook belangrijk dat er op de een of andere manier betekenis aan wordt gegeven. Ofwel door de tekst van het lied, of in gebaren of door later in de dienst een link te leggen met de dans.

Drama
Een andere vorm die denk ik niet zo lang in de kerk voorkomt is drama. Dit is een geweldige manier om op een andere manier een verhaal te vertellen. Het kan een inleiding zijn op de preek, het thema goed neerzetten, mensen aan het denken zetten, voor een verrassingselement zorgen. Ook hier moet een dramastuk deel uitmaken van een groter geheel. Een losstaand stukje wat niets met de rest van de dienst te maken heeft mist zijn doel, of neemt de aandacht weg van andere delen.

Video
Een vorm van kunst die we tegenwoordig veel tegenkomen is het gebruik van videomateriaal. Met YouTube hebben we een enorme bron aan beeldmateriaal dat ongekend is. Doordat (evangelische) kerken veelal een beamer gebruiken, is dit ook eenvoudig te projecteren. Maar je hoeft niet altijd van anderen te lenen. Het is ook leuk om eigen materiaal te maken. Dat vergt natuurlijk wel wat, hoewel je met je smartphone al aardige filmpjes kunt maken. Net als bij de bovengenoemde elementen geldt ook hier: het moet echt inhoudelijk passen bij andere elementen in de dienst.

Beeldende kunst
De protestante kerken hebben de naam sober te zijn. De beeldenstorm heeft daar niet veel goeds in gedaan… Dat vind ik erg jammer. Schilderijen en beelden kunnen enorm veel vertellen. Natuurlijk bestaat het gevaar dat we doorschieten en de beelden gaan aanbidden, maar geldt dat dan niet voor de liederen die we zingen, de predikers die we horen? Kortom: het kind met het badwater weggooien is nooit een goed idee. Vergeet trouwens niet hoeveel moeite God nam om kunstenaars de tempel mooi te laten maken… In onze gemeente hangen een paar abstracte schilderijen, geschilderd door gemeenteleden die ook echt kunnen schilderen. Ik vind het heerlijk om hier naar te kijken. Het versiert de zaal, geeft meer kleur. En zo zijn er meer manieren om je kerk aan te kleden. Een bloemetje doet al veel!

Inpassen
Hoe pas je deze elementen in een dienst? Ik noemde al verschillende malen dat de elementen op elkaar afgestemd moeten zijn. Dat vergt afstemming tussen de betrokken personen. Dat kun je op verschillende manieren organiseren. Wij doen dat middels een programmateam. Hoe je het ook organiseert: als het maar duidelijk is wie waarvoor verantwoordelijk is en duidelijk is wanneer een onderdeel in de dienst plaatsvindt. Het gaat er niet om een professionele show te vertonen, maar als alles een geheel vormt en vloeiend in elkaar over laat lopen kan iedereen de focus houden op de boodschap van de dienst. Zonder afgeleid te worden door “euh… en nu kwam toch het dramateam?” Bedenk vooral dat dit soort elementen niet zozeer de dienst moeten opleuken, maar vooral iets moeten toevoegen. Natuurlijk mag het aansprekend zijn, als dat helpt om mensen meer van de inhoud te laten begrijpen. Maar het doel van de dienst is natuurlijk God eren en van Hem leren.

Waarom een lied ook zingbaar moet zijn voor de gemeente

Sinds popmuziek haar intrede gedaan heeft bij kerkmuziek, is er ook iets gebeurd met de melodieën. Waren melodieën vroeger vaak op de tel, met vaak beperkte notenlengten (bijv. alleen hele, halve en misschien kwartnoten), zijn veel melodieën vanuit popmuziek vaker syncopisch. Het is vaak ritmischer muziek, vaker voor solo-zang geschreven en ik merk zelf ook dat als ik een melodie bedenk met een ritmische gitaarpartij, deze eerder syncopisch wordt.