Een pleidooi voor de Schriftlezing in de kerkdienst

Een belangrijk onderdeel van de eredienst in protestante en de daaruit voortgekomen kerken is de preek. Vanuit een Bijbeltekst of een thema krijgt de gemeente onderwijs, dat kan heel cognitief zijn, waarbij het verstand vooral wordt aangesproken. Of juist aansporend,  hoe pas je je geloof toe in het dagelijks leven. Of meer charismatisch, waarbij het gevoel, de ervaring wordt aangesproken. Maar welke rol heeft de Bijbel hierin? Meestal een grote, maar ik mis nog wel eens dat er een Schriftlezing is, waarin de tekst gewoon even tekst mag zijn.

Wel of geen rooster

In veel, meer traditionele kerken, is er een kerkelijk jaar met een vast rooster. Zo wordt bijvoorbeeld het Oecumenisch Leesrooster gevolgd. De voorgeschreven tekst(en) worden tijden de Schriftlezing voorgelezen, maar zijn niet per sé de basis voor een preek. In de meeste evangelische kerken is er niet zoiets als een rooster, wars van het al te veel vastleggen. Sommige sprekers of raden bereiden een serie voor aan de hand van een Bijbelboek of thema, andere bedenken (al dan niet geleid door de Geest) elke keer zelf een nieuw onderwerp.

Voor- en nadelen

Wat mij betreft is er geen goed of fout. Er zijn voor- en nadelen te noemen voor de mogelijkheden. Een te vast rooster biedt minder ruimte om af te wijken, terwijl geen rooster kan leiden tot stokpaardjes van de spreker. Maar wat ik wel mis in evangelische kerken is dat er vaak weinig of geen ruimte is voor een Schriftlezing. Soms wordt een tekst wel voorgelezen, dan weer niet. Soms wordt een tekst vers voor vers uitgelegd (vaak expository preaching), soms wordt er bij een thema bijpassende teksten gezocht die door de preek heen genoemd worden.

De tekst de tekst laten zijn

Als er geen echt moment is voor de Schriftlezing, krijgt de tekst niet altijd de ruimte om gewoon even ‘de tekst’ te zijn, gewoon zoals het er staat. Er wordt al snel uitleg gegeven, zeker als het vers voor vers is. Soms hoor ik zelfs een spreker zeggen dat hij de tekst niet helemaal voorleest, dat zou te lang zijn. Dat is best gek, vaak gaat het dan om een hoofdstuk of een langere perikoop. Dat kan nooit meer dan een paar minuten zijn gok ik zo, laat het vijf minuten zijn. Waarom zou dat te lang zijn, maar kan de spreker wel een half uur of langer aan het woord zijn? Nemen we de Bijbel zo wel serieus? (Dat is een gevaarlijke opmerking: ik denk niet bewust, maar misschien wel onbewust).

In laten werken

Als een tekst goed wordt voorgelezen, zonder uitleg, kun je de woorden rustig op je in laten werken. Je hebt even het hele plaatje – althans van dit gedeelte – voor je. Dat is de basis, Gods Woord is immers het uitgangspunt, niet de uitleg van een spreker. Die uitleg is zeker niet onbelangrijk, want er moet wel een brug geslagen worden tussen een tekst van 2000 jaar of ouder en het nu. Sommige teksten hebben echt wel wat uitleg nodig, maar dat hoeft toch niet meteen. God heeft het zo willen opschrijven, dus waarom zouden we het niet zo tot ons laten komen? Als ik vers voor vers door een tekst wordt meegenomen zonder dat de tekst in zijn geheel is voorgelezen word ik wat onrustig: ‘lees die tekst nu eerst eens in zijn geheel door’ denk ik dan.

Hele brieven???

In de vroege kerk, toen maar weinigen een Bijbel hadden, moest men het doen met de voorgelezen tekst. Ik vermoed dat hele brieven van Paulus in zijn geheel werden voorgelezen. En stel je eens voor: er is post, Johannes heeft een brief gestuurd, wat wij nu als Openbaring kennen. Als je dat in zijn geheel voorleest, zonder (soms exorbitante) uitleg. De beeldende taal, waarin geluid ook een rol speelt, komt zo tot leven. Waarom zouden wij het niet zo eens doen?

Maar goed: voor nu pleit ik vooral om een vast moment in de dienst, voor de preek lijkt me zo, in te ruimen om de Bijbeltekst voor te dragen. En is het geen idee om eens te kijken naar welke gedeelten vooral gelezen worden (en onderwerp van de preek zijn)? Laat de onbekendere (en soms pittige) gedeelten ook eens de revue passeren.