Nog een kerk erbij… in de Biblebelt?

Ik woon in ‘s-Hertogenbosch. In de gemeente wonen ruim 150.000 mensen. Een korte zoektocht levert nog geen twintig kerken op*. Ik heb een aantal jaar in Amersfoort gewoond, net iets groter dan ‘s-Hertogenbosch met bijna 155.000 inwoners. Volgens Kerkplein Amersfoort zijn er 76 kerken. Zes-en-zeventig! Dat is bijna vier keer zo veel! En ik vermoed dat het aantal leden van de kerken in Amersfoort hoger ligt dan in ‘s-Hertogenbosch. Ik ging toen naar de Rafael gemeente met toen ongeveer 900 leden. Mijn huidige gemeente is relatief groot met ongeveer 200 leden (uit de regio!). Veel zustergemeenten van hetzelfde genootschap (ABC gemeenten) in het zuiden zitten eerder rond de 100 leden, als ze dat al halen.

Gemengde gevoelens

Ik heb dan ook altijd gemengde gevoelens als ik lees dat een megakerk ergens in de Biblebelt een nieuwe gemeente sticht… in de Biblebelt. In 2012 kwam een dependance van de Doorbrekers, een megakerk in Barneveld met zo’n 2000 bezoekers in de diensten (volgens de website), in Amersfoort. Mijn eerste gedachte: waarom in Amersfoort? Zijn daar niet genoeg kerken? De Doorbrekers proberen op meer plekken door te breken, zo is er nu in de Drechtsteden (Dordrecht en voorsteden) ook een dependance. In een artikel hierover wist ik even niet zo goed wat ik daar nu van moest vinden. De diensten worden namelijk via een livestream gehouden. In plaats van een band en een spreker is er dus een scherm. Gelukkig is het bedoeld als tijdelijke oplossing. Maar het raakt wel een belangrijk aspect van kerk-zijn. Is de kerk “het woord en de worship” vanaf het podium, of een gemeenschap van mensen? In het artikel staat “Worship over livestream geeft je dezelfde ervaring alsof je bij DoorBrekers in de Midden Nederland Hallen bent. Door het grote scherm, de hoge kwaliteit en de snel wisselende beelden is het een uitstekende live-ervaring.”

Keten

De Doorbrekers fungeren zo – in mijn optiek – meer als een keten met een bepaalde formule. De consument wil een kerkdienst in bepaald format? Dan “vermarkten” we het format toch? Met een zaal, scherm en internetverbinding heb je al een kerk, een filiaal van de moederkerk. Het wonderlijke vind ik dan wel dat die nieuwe “filialen” dan altijd ergens op de Biblebelt zijn (hoewel dat vanuit een “marketing” oogpunt begrijpelijk is). Naast Barneveld, Amersfoort en Drechtsteden hebben de Doorbrekers ook nog locaties in Zeeland en Zwolle. Ben ik nu cynisch als ik denk dat het wel heel gemakkelijk is om dáár nieuwe gemeenten te stichten. En als ik nóg cynischer ben: een bioscoopzaal met de dienst uit Barneveld? Is kerk-zijn een spetterende dienst zoals ze in Barneveld hebben? Is de eredienst dan nog wel iets ‘lokaals’, van de gemeenteleden zelf?

Ver/dichtbij

De succesvolle kerk van Kees Kraayenoord, Mozaiek0318 in Veenendaal, gaat nu ook een gemeente stichten in Bunschoten-Spakenburg. Wederom… op de Biblebelt. Volgens een artikel kerken er zo’n 80 mensen vanuit Bunschoten-Spakenburg naar Veenendaal. Een ritje van ruim een half uur, terwijl er dichterbij – ik noem maar wat, Amersfoort – ook evangelische gemeenten zijn (in Rafael kwamen destijds ook veel mensen uit Bunschoten-Spakenburg). Zelfs in het dorp zelf vind ik een evangelische gemeente. Er zullen misschien wel redenen voor zijn – maar waarom sluit je je daar niet gewoon bij aan? Maar goed, laat ik positief blijven: die nieuwe gemeente wordt in ieder geval in betrokkenheid met die 80 mensen opgezet. Maar gaat het dan om gemeentestichting of de aansprekende diensten en naam van Kees Kraayenoord?

Pionieren

De focus op de Biblebelt is trouwen niet aan evangelischen voorbehouden. De PKN is bezig met “pioniersplekken”. Een geweldig idee, want hoe kun je een leeglopende kerk redden? In 2006 waren er nog 2,3 miljoen leden, in 2017 ruim 1,8 miljoen. Dus zijn er over het hele land pioniersplekken. Wacht, schreef ik nou ‘het hele land’? Nee, was dat maar waar. De meeste pioniersplekken zijn op de Biblebelt, maar gelukkig ook in de Randstad en een paar in het oosten en noorden. En in het zuiden is er welgeteld één: in Maastricht. Terwijl ik zou denken: juist in het zuiden is er meer dan genoeg ruimte om te pionieren! Daarmee wil ik niet zeggen dat het niet goed is dat op de huidige plekken gepionierd wordt, maar vergeet het zuiden niet. Er zijn al (of nog?) PKN gemeenten, dus waarom niet van daaruit pionieren?

Veilig

Is het niet makkelijk om op relatief veilige grond te blijven, in plaats van het avontuur in het zuiden aan te gaan? In een stuk op CIP zegt Rik Bokelman dit: “Het is en blijft wel opvallend dat de leiders in sterk groeiende kerken, die zo door God gezegend worden, kennelijk nooit van God horen om in Limburg of Wassenaar een kerk te starten.” Inderdaad! Het is voor een Kees Kraayenoord, een bekendheid onder christenen, gemakkelijker om in Veenendaal een kerk te beginnen dan ergens waar bijna niemand hem kent. Daarmee bedoel ik niets persoonlijks! Ik heb veel waardering voor hem en zijn muziek (ik was ook erg enthousiast over de Mozaiek0318 cd). Hij heeft een theologische opleiding – wat nog wel eens lijkt te ontbreken – en komt authentiek over. Zijn openhartigheid in het boek Backstage gaf me nog meer waardering voor hem. En toch knaagt het: waarom Veenendaal? Volgens mij de plaats met de hoogste kerkdichtheid van Nederland. Is de kans dan niet groot dat je andere kerken leeg trekt, mensen die toe zijn aan iets nieuws, een alternatief voor de ‘saaie’ diensten? Vond God de andere kerken dan niet goed genoeg? Of worden ook de niet-christenen in Veenendaal bereikt, want die zijn er natuurlijk ook. Ik hoop het laatste.

Stel dat…

Maar er is nog een aspect, dat het nog complexer maakt. Stel dat er een Doorbrekers Den Bosch of Mozaiek073 komt (073 is het netnummer van ‘s-Hertogenbosch). Hoe gaan ze de mensen in ‘s-Hertogenbosch bereiken? Een eigentijdse hippe dienst is echt niet genoeg. De Bosschenaren zijn vaak in naam wel katholiek maar hebben veelal niet veel met het geloof. Het zal eerder ten koste gaan van protestante/evangelische kerken in de brede regio. Er is tenminste een poging gedaan vanuit een succesvollere grote kerk van boven de rivieren hun “trucje” hier toe te passen, en dat werkte niet, daarvoor is er te weinig een protestante basis. Vanuit evangelischen is er nog wel eens een negatieve kijk op het katholieke geloof, wat eerder verwijdering oplevert dan toenadering. Wil je hier aansluiten bij de cultuur, dan zul je je ook moeten verdiepen in wat de mensen hier beweegt. Je zult een van hen moeten worden. En dat kost volgens mij gewoon tijd. Geen succesfactoren, geen duizenden leden. En waarschijnlijk zul je een bijbaantje moeten nemen als tentenmaker ofzo…

 

*  Negen Katholieke kerken (volgens de site van de parochie worden in negen gebouwen wekelijks of vaker diensten gehouden), vijf pinkstergemeenten, een paar PKN kerken, een GKV, een evangelische gemeente (waar ik lid van ben), een Nieuw Apostolische Kerk en een afscheiding van de Katholieke kerk.