M/V op het podium

Het is vandaag de dag van de vrouw, goed om ook even aandacht te schenken aan de rol van de vrouw op het podium. Binnen de kerk is dit nog steeds een lastig onderwerp waarbij cultuur, traditie en interpretatie van de schrift door elkaar lopen. Dat geldt voor wel meer kwesties natuurlijk. De vraag waar ik me hier mee bezig ga houden is: welke rol kan een vrouw op het podium hebben (met name binnen de evangelische context). Zegt de Bijbel daar nog iets zinnigs over? En hoe valt dit binnen de huidige cultuur?

Lijnen

Laat ik beginnen met de Bijbel. Ik zal geen uitputtende studie geven, er zijn genoeg dikke boeken over dit onderwerp geschreven (om te beginnen is het boekje Vrouwen, ambt en dienst van Hendriks, Van Veen-Vrolijk, Velema-Drent en Ouweneel aardig. Hierin vinden we afgewogen standpunten vanuit verschillende standpunten). Hier vooral een aantal lijnen die mij helpen hier over na te denken.  Het is een wat langere opmaat naar het eigenlijke thema van dit blogartikel, maar nodig om naar dit punt toe te werken.

Zwijgen

Beroemd (of berucht) is de zogenaamde zwijgtekst van Paulus uit 1 Kor 14:34, 35: “Vrouwen moeten gedurende uw samenkomsten zwijgen. Ze mogen niet spreken, maar moeten ondergeschikt blijven, zoals ook in de wet staat. ³⁵ Als ze iets willen leren, moeten ze het thuis aan hun man vragen, want het is een schande voor een vrouw als ze tijdens een samenkomst spreekt.” In 1 Tm 2:11-15 schrijft hij in dezelfde lijn: “Een vrouw dient zich gehoorzaam en bescheiden te laten onderwijzen; ¹² ik sta haar dus niet toe dat ze zelf onderwijst of gezag over mannen heeft; ze moet bescheiden zijn. ¹³ Want ​Adam​ werd als eerste geschapen, pas daarna ​Eva. ¹⁴ En niet ​Adam​ werd misleid, maar de vrouw; zij overtrad Gods gebod. ¹⁵ Ze zal worden gered doordat ze ​kinderen​ baart, als ze tenminste volhardt in het geloof, de ​liefde​ en een ​heilige, ingetogen levenswijze.” Je zou kunnen concluderen dat een vrouw vooral haar mond moet houden en gehoorzaam moet luisteren. Te vaak zijn deze teksten geïsoleerd als uitgangspunt genomen.

Spreken

We zien in de Bijbel regelmatig dat vrouwen een belangrijke leidinggevende rol toebedeeld krijgen. Een van de beroemdste Richteren was Deborah (Ri 4). De sterke vrouw wordt lof toegesproken in Spreuken 31:10-31. Ik krijg daar bepaald niet het beeld van de gezeglijke vrouw, maar eerder van iemand die de touwtjes goed in handen heeft. Onder Jezus volgelingen bevonden zich ook vrouwen. Tekenend is misschien wel de geschiedenis van Maria en Martha waarbij Maria de juiste keuze maakte door naar Jezus’ onderwijs te luisteren in plaats van op te gaan in huishoudelijke taken (Lk 10:38-42). We zien ook dat er meerdere keren vrouwelijke medewerkers genoemd worden door Paulus (Rm 16, Fp 4) en dat vrouwen zelfs onderwijs geven (Hd 18:26: Aquila én Priscilla onderwezen Apollos, aan vrouwen (Tt 2:3-5) en kinderen (2Tm 1:5 en 3:14-15). Daarnaast noemt Paulus in 1 Kor 11:3-16 dat vrouwen niet zonder hoofdbedekking mogen bidden of profeteren. Als je deze lijn tegenover de zwijgteksten zet krijg je al een genuanceerder beeld.

Gelijk

Een ander uitgangspunt is de gelijkwaardigheid van man en vrouw. In Gal 3:28 schrijf Paulus: “Er zijn geen ​Joden​ of Grieken meer, ​slaven​ of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in ​Christus​ ​Jezus.” Ik denk dat dit inderdaad een gezond uitgangspunt is, omdat het niet focust op de verschillen, maar op de overeenkomsten. In Christus, wel te verstaan. Ik geloof niet dat Paulus zichzelf tegenspreekt in een en dezelfde brief als hij schrijft dat vrouwen enerzijds niet onbedekt mogen profeteren en anderzijds dat ze moeten zwijgen. Er is blijkbaar meer ruimte. Mogelijk dat hier sprake was van wanorde (een terugkerend thema in Korinthe lijkt het) en refereert Paulus daarom aan de scheppingsorde. Gelijkwaardigheid betekent immers iets anders als gelijk-aardigheid. Man en vrouw zijn verschillend, fysiek het meest duidelijk in het feit dat vrouwen onder normale omstandigheden een kind kunnen krijgen. Nog zoiets: als in 1 Kor 12 en Rom 12 gesproken wordt over de gaven wordt nergens expliciet genoemd dat dit alleen voor vrouwen geldt. Paulus heeft het over iedereen (1 Kor 12:6, 7), ons (Rm 12:4) en we (Rm 12:5). Het lijkt mij vreemd als vrouwen gaven krijgen die ze vervolgens niet mogen gebruiken.

Cultuur

Onze huidige cultuur is wat betreft de visie op man en vrouw behoorlijk verandert. Man en vrouw hebben in ons land gelijke rechten. De praktijk is overigens weerbarstiger, als blijkt dat vrouwen voor gelijke functies minder betaalt krijgen dan mannen en minder vaak hoge leidinggevende functies bekleden. Ook de kerk ontkomt niet aan deze ontwikkelingen en we zien dat vrouwen steeds meer ruimte krijgen. Dat zien we vooral bij de meer liberale kerken, maar ook evangelischen geven (voorzichtig) meer ruimte. Met name de rechterflank blijf moeite houden met deze veranderingen. Daar lijkt de discussie vooral te blijven steken op de vraag of de vrouw in het ambt mag. Bij evangelischen zie ik hier soms een wat dubbele houding. In veel gemeenten is het geen enkel probleem als de vrouw de zang leidt, kunnen ze een kring leiden en mogen vrouwen zendelingenwerk doen. In sommige evangelische kerken mogen vrouw zelfs preken, maar dat is nog niet algemeen aanvaard (in het kerkgenootschap van mijn gemeente, de ABC gemeenten, zijn er een aantal gemeenten waar dit gebeurt). Zie ook de website van Geloofwaardig Spreken.

Kind van mijn tijd

Laat ik eerlijk zijn: ik ben een kind van mijn tijd. Met de radicale teksten van Paulus over zwijgende vrouwen heb ik best wel moeite. Het helpt mij dat er méér dan alleen dat staat in de Bijbel. Ik geloof namelijk dat vrouwen een nogal waardevolle tegenhanger zijn van mannen. Ik word niet zo vrolijk van mannen onder elkaar met hun haantjesgedrag (inderdaad, een stereotype, maar niet geheel onterecht – stereotypen over vrouwen laat ik aan henzelf over) en eerlijk gezegd vond ik het wel een verademing op de Pabo om tussen de meiden te zitten zonder al die stoere praat. Ik ben wat gemakkelijker over te halen om man en vrouw in de kerk gelijk te stellen. In ieder geval zie ik binnen mijn specifiek taakgebied – de muziekgroepen – weinig bezwaren. Qua gaven en talenten kan ik geen onderscheid maken tussen man en vrouw en ziet bijna niemand het als problematisch als een vrouw de zangdienst leidt. En ik denk dat dat een goede ontwikkeling is. Het laat de veelkleurigheid van de gemeente ook op het podium zien. En of vrouwen mogen (s)preken? Ik ben benieuwd wat jij vindt.