Zelf de muziek van een lied uitzoeken (en noteren)

Soms hoor je een lied waarvan je denkt: dat wil ik ook spelen. Maar je hebt geen bladmuziek, zelfs geen akkoorden. Op internet vind je ook al niets. Of je geeft de moed op, of je vraagt iemand om hulp of je zoekt de muziek zelf uit. Dat laatste is toch wel het leukst om te doen. Daarnaast is het ook een goede oefening die je helpt je instrument beter te beheersen en je muziektheoretische kennis wat op te vijzelen. Hoe pak je dat aan?

De laatste tijd luister ik op Spotify regelmatig naar het laatste album van Sting, 57th & 9th. Een aardige plaat waarbij voor mij een nummer er uitspringt: If You Can’t Love Me. Het lied heeft een onregelmatige maatsoort (Sting gebruikt vaker onregelmatige maatsoorten), een wat dramatische sfeer en een interessante gitaarpartij. Dus ja, dan “moet” ik het wel even uitpluizen. Een mooi voorbeeld om te laten zien hoe ik dat aanpak. Ik leg hier de nadruk op de begeleiding, niet op de zanglijn of solopartijen.

Stap 1: Luisteren

Het is belangrijk om goed te luisteren. Vertrouwd raken met het lied, de structuur inzichtelijk krijgen, zou het mineur of majeur zijn? Welke maatsoort is het? Welke ritmes hoor je? Herken je al specifieke akkoorden patronen? Bepaalde speeltechnieken?

De structuur in het lied was vrij eenvoudig AB’AB”CAB”. De toonsoort was wat lastiger, het lijkt ergens tussen mineur en majeur te zweven. Ik herkende vrij snel dat de maatsoort 7/8 was, maar het ritme was iets complexer. Ik herkende het patroon 5/16+5/16+4/16. De gitaarpartij leek open snaren te gebruiken, alle noten klinken door. Dit lijken steeds dezelfde noten met een aflopende baslijn.

Stap 2: Zoek de toonsoort

Het werkt het best als je al weet in welke toonsoort het lied zit (als je geen absoluut gehoor hebt zoals ik is het handig je instrument er bij te pakken). Vaak is het slotakkoord een goede indicatie voor de toonsoort, maar niet altijd. Sommige nummers eindigen bijvoorbeeld met een zogenaamde Picardische terts (het lied is bijv. in D mineur, maar eindigt met een D) of “lossen niet op” naar het grondakkoord. Een lied kan ook moduleren, bijv. van A naar B. Ga er dus niet vanuit dat het slotakkoord per definitie de toonsoort aangeeft. Het helpt om te luisteren welke baslijnen, akkoorden en/of melodieën je lijkt te horen.

Dit lied eindigt op een D akkoord (een Dmaj13 heb ik er uit gedistilleerd). Het intro en couplet lijken eerder A mixolydian (omdat het begint met een Aadd2/add4 akkoord) en het refrein lijkt B mineur, maar lost op in D. Deze toonladders hebben allemaal dezelfde tonen, alleen beginnen ze op een andere toon (D = DEF#GABC#, A mixolydian = ABC#DEF#G en Bm = BC#DEF#GA). Welke je ook kiest: je hebt altijd twee kruizen als voorteken op je notenbalk.

Stap 3: Probeer mee te spelen

Pak je gitaar, piano of welk instrument dan ook en probeer mee te spelen (waarschijnlijk had je ‘m al om de toonsoort te vinden). Welke noten hoor je, welke akkoorden zouden het kunnen zijn? Als het goed is weet je de toonsoort wat helpt in je zoekbereik van de noten. Toen ik met dit lied begon mee te spelen, hoorde ik in de eerste maat het noten A-B-C#-D. Dat is interessant, aangezien deze noten ook doorklinken. De A, B en C# pakte ik op de 7e fret van de D snaar (A), open B snaar en de 6e fret op de G snaar (C#). Maar de D? Er zijn eigenlijk maar twee opties: de 3e fret van de B snaar of de 7e fret van de G snaar. In beide gevallen klinken de noten niet goed meer door.

Het leek me daarom voor de hand liggend dat de gitaar anders gestemd is. De hoge E snaar kun je eenvoudig een toon lager stemmen in D. Op deze manier kan ik alle noten goed door laten klinken. Dit werd bevestigd door een live opname van het lied waar de gitarist zegt dat hij een andere stemming gebruikt. De drie onderste snaren blijven in de intro en het couplet gelijk.

Dan is het een goed idee om de baslijn uitvinden (dat is A-G-F#-E-D-C#-B). Naar het refrein toe wijzigt dit iets. Door een sterk accent op de B wordt dit nu het beginakkoord. De baslijn en de doorklinkende noten veranderen ook. De baslijn wordt nu B-A-G#-G-F#-E. Bij de G# en G in de bas wordt de doorklinkende C# een C wat een extra dreigend effect geeft (zowel de G# als de C horen niet in deze toonladder thuis) en bij de F# en de E wordt het vriendelijker door dat nu een A,C# en D doorklinken.

Stap 4: Schrijf op!

Waarschijnlijk heb je al wat aantekening zitten maken, maar eerder in klad dan een uitgewerkte bladmuziek. Voor de een volstaat het beschrijven van de akkoorden, de ander heeft behoefte aan een uitgebreidere notatie. Ik gebruik hiervoor meestal Guitar Pro. Daarmee kan ik zowel notenschrift als tabulatuur noteren. Doordat je het ook af kunt spelen kun je goed horen of het klopt. Soms kriebel ik in mijn Opwekking bundel of ergens tussen de noten van bladmuziek een soort van tabulatuur als ik ergens een speciaal riffje of melodie moet spelen.

 

Stap 5: Perfectioneer

Je gaat waarschijnlijk kritischer luisteren en misschien hoor je meer nu je het grotere plaatje in beeld hebt. Zo hoorde ik pas later dat de baslijnen kleine variaties heeft bij een paar akkoorden. Ook kwam ik niet helemaal goed uit bij het tweede en derde refrein. Daar bleek bij goed natellen dat een 7/8 en 6/8 maatsoort worden afgewisseld.

Stap 6: Oefen

Nu je het lied uitgewerkt hebt, of misschien de partijen die je interessant vindt, is het zonde om dit een papieren exercitie te laten zijn. Je hebt het toch niet voor niets uitgezocht? Dus… spelen maar!

Hulpmiddelen

Om je leven wat gemakkelijker te maken kun je gebruik maken van hulpmiddelen. Natuurlijk heb je je instrument ter beschikking. Luister bij voorkeur via een hoofdtelefoon, dan hoor je meer details. Pen en papier is handig om eerste aantekeningen te maken. Een muzieknotatieprogramma zoals Guitar Pro is ideaal (en je kunt er ook nog eens professioneel uitziende bladmuziek mee uitprinten), ook om te kunnen oefenen. Het kan soms handig zijn om gebruik te maken van software om de snelheid te veranderen (zonder de toonhoogte!). Als ik een snelle solo uitzoek kan ik niet altijd alle noten evengoed onderscheiden. Door het vertraagd af te spelen is het makkelijker om te horen.

Ik hoop dat dit je op weg helpt. Misschien heb je zelf een andere aanpak, laat het hieronder weten. Later zal ik ingaan op het uitzoeken van een zanglijn en solopartijen (met name gitaarsolo’s).