Mijn poging tot nuance in mijn vorige blogpost (Wat moet ik met Hillsong, Jesus Culture en zo aan?) is niet helemaal gelukt, getuige sommige reacties. Natuurlijk heb ik wel een beetje een knuppel in het hoenderhok gegooid. Kritiek op iets wat populair is wordt niet altijd in dank afgenomen, ook al wordt het schoorvoetend gebracht. Ondanks dat ik wel wat vraagtekens heb, geloof ik namelijk niet dat we terug moeten naar Psalmen en gezangen met een orgel, zoals sommige reacties suggereerden (er is overigens niets mis met alleen Psalmen en gezangen zingen vind ik). Maar wat dan wel? Op zoek naar een middenweg.
Een middenweg
De kunst is het zoeken naar een gezonde balans. De eer moet naar God gaan, en naar Hem alleen, maar we kunnen onszelf als mens niet wegdenken. Ons gevoel speelt een belangrijke rol, maar ons verstand kunnen we ook niet buiten beschouwing late
n. We moeten ontzag hebben voor God, maar mogen ook als een kind bij de Vader op schoot komen. Er moet ruimte zijn voor vreugde, maar we mogen niet vergeten dat er ook nog steeds verdriet is. Ga er maar aan staan: hoe zorg je, zoals we vaak geneigd zijn, dat we niet doorschieten naar het een of het ander? Dat we niet teveel vanuit een tegenreactie reageren of beperkt blijven tot onze stokpaardjes? Welke richtlijnen hanteer je?
Stijl en smaak
Met enige verbazing las enkele reacties op het vorige artikel, of we dan weer terug moesten naar Psalmen en gezangen. Misschien ging men op de titel af, ik weet het niet. Wat ik wel weet is dat het lastig is een stijl te verdedigen of te afwijzen met de Bijbel in de hand. Of het nu Johannes de Heer, Opwekking, Hillsong, Psalmen of gezangen zijn, ik kan in de Bijbel geen argumenten voor of tegen vinden. Mijn punt was ook niet de stijl, maar de inhoud. Niettemin speelt stijl echt wel een rol in onze keuze. Omdat we hierin vrijheid hebben, kunnen we stijlen kiezen die beter passen bij de gemeente.
Dan speelt onze maak ook nog een rol. In sommige reacties werd me aangeraden te luisteren wat me wel aanspreekt, waarom zou ik er me druk over maken of zelfs aan ergeren? Dat laatste vooral omdat ik een leidinggevende rol heb in de muziekteams, dus ja, ik draag daarin wel enige verantwoordelijkheid (maar wel onder de raad). Maar mijn smaak is eigenlijk niet relevant. Het zou naïef zijn om te zeggen dat we geen voorkeuren hebben, maar het moet van ondergeschikt belang zijn.
Gevoel en verstand
Waar het volgens mij vooral om draait is de inhoud. Waar gaat een lied over? En nee, dan bedoel ik echt niet dat we dus alleen maar theologische verhandelingen bezingen. Maar als die ontbreken (ik zal straks uitleggen wat ik daarbij in gedachten heb) en de focus ligt vooral op persoonlijke teksten waarin vooral aan het gevoel geappelleerd wordt blijven we ook vooral in het gevoel, de beleving steken. Aanbidding is dan een bepaald gevoel dat is opgewekt.
Het gaat om gevoel én verstand. We hebben ook liederen nodig die objectief God beschrijven, die theologische waarheden benoemen, die de heilsgeschiedenis voorbij laten komen. Een probaat middel om kennis tot ons te nemen. Die kennis moeten we ook laten landen, en daarom zijn liederen die ons gevoel aanspreken belangrijk. Waarin we vanuit onze persoonlijke beleving reflecteren op de theologie. Het een kan niet zonder het ander.
Diepte en breedte
Diepgang over één thema wordt eenzijdig, en de Bijbel heeft veel belangrijke thema’s die voorbij zouden mogen komen in onze liederen. Juist de Psalmen geven een mooie blauwdruk hoe we die breedte vorm kunnen geven. 
We vinden er diepgang, zoals bijvoorbeeld in onderwijsliederen als Psalm 78 maar ook eenvoudige lofliederen als Psalm 150. Van een enkel vers in Psalm 117 tot een couplet per Hebreeuwse letter in Psalm 119.
Vreugde en verdriet
Als ik dan toch over de Psalmen spreek: daarin zien we zowel de vreugde als het verdriet. Zonder verdriet kan er geen vreugde zijn, en als je de Psalmen doorleest komen we daar aardig wat verdriet tegen. En als we naar ons eigen leven kijken, kennen we zelf die momenten van verdriet ook. Juist door dit te benoemen – en de Psalmisten gaan daarin soms ver – komt er ruimte voor de vreugde. Je kunt niet net doen alsof er niets aan de hand is en met een blij gezicht God prijzen. Als we dat te lang blijven doen houden we onszelf voor de gek.
Oud en nieuw
“Ja maar die Psalmen komen toch uit het Oude Testament? Dit was nog voor de overwinning van Jezus. Aanbidding was toen anders.” Eerlijk gezegd lijkt me dat sterk. De essentie is nog steeds dat we God aanbidden. De heilsfeiten zijn misschien wel anders, we weten meer, maar God is onveranderd. De uittocht uit Egypte en de redding door de Dode Zee zijn een voorafschaduwing van de dood en opstanding van Jezus. Pasen heeft een nieuwe invulling gekregen. Maar de grond is gelijk: God redt. De overwinning is behaald, maar het effect is nog niet overal zichtbaar. We leven in het “alreeds en nog niet”, en dat betekent dat ons geloofsleven net als in de Psalmen geen stabiele lijn is. En hoewel minder prominent, zien we dat het lijden ook in het Nieuwe Testament niet voorbij is. De Psalmen komen we daar ook met regelmaat tegen, ook de diepten, zoals Psalm 22 als Jezus aan het kruis hangt.
Hoe kunnen we dit vorm geven?
Als we het bovenstaande als richtlijn nemen, is er niets mis met het zingen van liederen van Hillsong of Jesus Culture. Als daarin ons gevoel wordt aangesproken is dat enorm waardevol. Zolang we maar niet blijven hangen in een ‘fijn gevoel’. Met andere liederen van bijvoorbeeld Sela of een Psalm kunnen we daar dan weer iets tegenover stellen. Het is dus niet of/of en en/en.
Je kunt bijvoorbeeld beginnen met een lekker up tempo lied, na de mededeling en gebed voor zieken een lied waarin het lijden ook benoemd wordt (bijvoorbeeld Psalm 13 in de versie van Opwekking of Psalmen voor Nu). Je kunt een set liederen zingen waarin meer theologische liederen afgewisseld worden met liederen vanuit onze ervaring. Na een preek is het vaak ook erg mooi om een lied te zingen die op de preek reflecteert, waarin je vanuit je gevoel zingt. Het liefst zing je vooral liederen die bekend zijn en beperk je het aantal minder bekende liederen. Laat oude liederen terugkomen, houd verbinding met het verleden en geef ruimte aan nieuwe liederen om verbinding te houden met de toekomst.
Ideaalbeeld?
Er ís een middenweg! Ik zal geen uitgewerkte liturgie geven, maar mijn ideaalbeeld is (in de evangelische context, welteverstaan) dat er een goede balans is. Dat we de Psalmen niet vergeten (liefst zou ik toch wel één Psalm in een dienst willen zingen, er zijn genoeg moderne uitvoeringen). Dat er ook eens over de minder kanten van het leven wordt gezongen. Dat ik kan zingen wat ik geloof zonder dat ik denk “wat zing ik nu toch weer?” Dat ik objectief over God zing en vanuit mijn gevoel zing. Dat ik zinnige teksten zing en ik niet onnodig in herhaling val. Dat zing uit de rijkdom van de kerk, van de meer statige liederen van Sela tot lekkere rockers van Hillsong, een psalm in een pop-jasje van Psalmen voor Nu en de Opwekkingsliederen die ik zo goed ken of een gezang of Johannes de Heerlied in een nieuwe jasje van Kees Kraayenoord. Het vergt wat creativeit denk ik, het rekt misschien het evangelische idioom op van wat aanbiddingsliederen zijn, maar ik ben er van overtuigd dat dit verrijkend is voor ons geloofsleven.
Lees ook deze artikelen:
Gloria en Kyrie 
Waar vind ik bij Hillsong, opwekking, etc. een lied met tekst als Psalm 6?
LikeGeliked door 1 persoon
Ik ben het nog niet tegengekomen, zeker niet zo scherp zoals David het verwoord 😉
LikeLike
Ik ben er nog niet helemaal uit, wat ik hiervan vind. Aan de ene kant denk ik, ja, er mag inderdaad wel wat balans komen. Het hoeft niet allemaal een hoerastemming uit te dragen. Het leven kent ook moeite en verdriet. Aan de andere kant denk ik dan, als we samen zingen, laat het dan ook gaan over wat we samen hebben. We delen ons geloof in God, in het evangelie, ons verlangen Hem te eren, te aanbidden. Een psalm zoals psalm 6 is een heel persoonlijke psalm. Veel ‘klaagpsalmen’ zijn vanuit een specifieke situatie geschreven, b,v, in de tijd dat David achtervolgd werd door Saul. Ik denk dan soms, dit gaat niet over mij, waarom zou ik dat zingen?
Dat geldt niet voor ieder lied dat over nood gaat. B.v. Opwekking (jawel, Opwekking!!!) 716:
Wanneer – zegent U het droge land?
Wanneer – zien wij alles in uw hand?
Wanneer – krijgt uw naam de ereplaats?
Wanneer – wordt ons huilen dan een blij gezang?
Dit is een noodkreet over de ellende van een gebroken wereld, met de vraag “wanneer?”. Wanneer gaat God ingrijpen?
Deze vraag is weer universeel. Ik neem toch aan dat iedere christen zich dat wel een afvraagt en verlangt naar de tijd die in de laatste strofe van dat lied wordt bezongen:
Maar ik weet dat ooit die dag komt:
zelfs de dove hoort uw stem
en de blinde ziet zijn redder
en de lamme danst voor Hem…
Voor mij is die gemeenschappelijkheid belangrijk bij samenzang. Het is belangrijk dat het lied in principe bij een ieder aansluiting kan vinden. Ik denk dat ik dat belangrijker vind, dan of het een blij lied is, of niet.
LikeGeliked door 1 persoon
Hoi Peter, altijd fijn om jouw weloverwogen reacties te lezen!
Ik worstel ook wel met wat wel/niet zou passen in een eredienst. Ik zie Ps 88 of 136 eerlijk gezegd nog niet zo snel in een eredienst terugkomen.
Er zijn gelukkig ook ‘nieuwe’ klaagliederen, en er staat gelukkig ook wat van in Opwekking (ook Ps 13 sinds kort). Tijdens de studiedag Psalm bijt mens had Matthew Jacoby interessante overwegingen, m.n. over het naar het nu vertalen van de heftige taal v.d. Psalmen, die we aardig verleerd zijn.
Blijft nog wel het punt van de gemeenschappelijkheid. Het is makkelijker om vreugde gezamenlijk te bezingen dan de ellende. Ik denk dat hierin dat we iets van collectiviteit die altijd zo gewoon was zijn kwijtgeraakte door de focus op het individu. Ik denk aan Paulus die schrijft “Wees blij met wie zich verblijdt, heb verdriet met wie verdriet heeft.” Een (persoonlijker) lied hoeft niet over onszelf te gaan, we kunnen het ook voor een ander zingen (die misschien op dat moment niet eens kan zingen).
Niettemin ben ik vooralsnog voor Klaagliederen-light in de eredienst. We zijn de heftige taal niet gewend en we kunnen denk ik de betekenis daardoor niet altijd goed vatten. Dan komt het verkeerd binnen, kunnen we het niet rijmen met ander geloofsinzichten en schiet het zijn doel voorbij. Maar bijv. een Psalm 13 of 130 lijken me wel geschikt. Of bijv. een nieuw lied van Schrijvers voor Gerechtigheid.
Je ziet het, de gedachten blijven zich vormen 😉
LikeLike
Je schrijft: We hebben ook liederen nodig die objectief God beschrijven, die theologische waarheden benoemen, die de heilsgeschiedenis voorbij laten komen. Ik kan me daar wel in vinden, zoals je wel van mij weet. Variatie aanbrengen, blijven zoeken, het jezelf niet te makkelijk willen maken ….als muziekleider is dat wel een uitdaging. succces!
LikeGeliked door 1 persoon