Regelmatig krijg ik reacties op stukjes waarin ik het heb over de kerkdienst op zondag. Dan word ik gewezen op de sabbat. En de sabbat is op zaterdag. Nu kan ik me er gemakkelijk van afmaken door te zeggen dat het nu eenmaal de praktijk is van de meeste kerken om op zondag de kerkdienst te houden en dan ook de rustdag te houden. Maar er valt veel meer over te zeggen. Want een praktijk hoeft niet per se goed te zijn. Mijn duit in het zakje…
Wat is het probleem?
De christelijke kerk heeft overduidelijk Joodse wortels. Beter gezegd: Israëlische wortels*. Ondanks de grotendeels scheve verhoudingen heeft de kerk wat zij noemt het Oude Testament – de gehele Joodse Bijbel – ook als canoniek aanvaard**. Daar zijn goede redenen voor. In het Nieuwe Testament wordt veelvuldig gerefereerd aan het Oude Testament. Jezus’ komst wordt volgens christenen daarin al voorspeld. Er is, vanuit christelijk oogpunt, een duidelijke lijn van de schepping in Genesis naar de voleinding in Openbaring.
Maar er is ook een breuk. In essentie zit die breuk in de persoon van Jezus Christus. Is Hij nu wel of niet de Messias waar de Joden op wachtten? Al in de vroege kerk zien we hoe dit botst, zoals bijvoorbeeld in Galaten 2:11-14 waar Paulus Petrus aanspreekt op zijn gedrag. Helaas heeft die breuk tot verstrekkende gevolgen geleid, waarvan ik geloof dat dat zeker niet Jezus’ bedoeling was. Hoe machtiger de kerk werd, hoe duidelijker het verschil met de Joden is afgebakend. Ten koste van de Joden. Deze afbakening zien we duidelijk terug in de feestdagen en de rustdag. Pasen is bewust op een andere datum gezet en de zondag is als rustdag gekozen i.p.v. de zaterdag.
Wet of genade?
De hamvraag is: leven we uit de wet of genade? Moeten we de hele wet houden, of leven we onder genade en is die wet in Jezus vervuld? Als we de wet moeten houden, moeten we alles houden, dus ook de sabbat en de Joodse feestdagen, van besnijdenis tot het offeren in tempel als deze er zou zijn. Met name Paulus wijst er op dat heidenen zich niet hoeven te laten besnijden (Rm 2:25-29; Gal 5:1-12 – merk op hoe heftig Paulus zich hier uitlaat op voorstanders in vers 12: “Ze moesten zich laten castreren, die onruststokers!”). Paulus gaat hier in mijn optiek pragmatisch mee om: Titus hoefde niet besneden te worden, maar Timotheus wel. Waarom? Zijn moeder was joods. Paulus bezocht altijd eerst synagogen. Op deze manier kon Timotheus ook in de synagogen komen. Het gaat Paulus er om dat de we niet meer de wet moeten uitvoeren, we hebben genade ontvangen. Als we de wet willen uitvoeren om de wet, gaan we in tegen de genade.
Welke wet geldt voor christenen?
In sommige kerken worden wekelijks – op zondag – de Tien Geboden gelezen. Maar sec worden deze geboden niet gehouden, de rustdag wordt namelijk op zondag i.p.v. zaterdag gevierd. Ik durf de vraag op te werpen of we ons überhaupt wel aan de Tien Geboden moeten houden. Lees eens deze interessante geschiedenis uit Handelingen 15. De apostelen en oudsten behandelden de vraag in hoeverre heidense gelovigen, gelovigen die geen Joodse afkomst hebben, zich aan de wet moeten houden en of ze zich moeten laten besnijden. Het wordt een pittige discussie, die Petrus onderbreekt: waarom de heidenen een juk opleggen dat de joden zelf niet konden dragen? Hij stelt voor dat ze zich onthouden van door afgoderij besmette zaken, hoererij of ontucht en vlees waar bloed in zit. Dit voorstel wordt overgenomen en de boodschap wordt verspreid onder de gelovigen. Waarom rept Petrus niet over de Tien Geboden? Een aantal zaken zijn buiten twijfel, zoals stelen en liegen, misschien dat hij ze daarom niet noemt? Maar de meeste heidense gelovigen zullen niet in staat zijn geweest zich aan de sabbat te houden, omdat ze op die dag geen vrij kregen. Blijkbaar was dat geen issue? Misschien moet we het onszelf ook niet te moeilijk maken. Op een strikvraag van Farizeëen over wat het grootste gebod is antwoordt Jezus:
‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Deze twee geboden zijn de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat.’(Mt 22:37-40).
Zo simpel is het. Nou ja, simpel… dit is moeilijk genoeg. Ook hiermee hebben we nog steeds genade nodig… Heel veel denk soms wel eens.
De praktijk
De eerste christenen kwamen op zondag samen, voor of na het werk: de dag van de opstanding – maar ook door de weeks . De Joodse christenen vierden de sabbat en kwamen, zover het kon, ook in de synagoge. De dag van de samenkomst viel aanvankelijk ook niet samen met de rustdag. Heidense christenen vierden de zondag niet. Tot de 4e eeuw kende het Romeinse Rijk trouwens een week van 8 dagen (wist je zeker niet he? Ik kom er nu ook pas achter 😉 ), totdat keizer Constantijn in 321 de zevendaagse week instelt met de zondag als rustdag. Dat besluit was ten dele logisch, omdat christenen op die dag samenkwamen, maar mogelijk ook vanuit antisemitische motieven genomen.
Moeten we als christenen dan de sabbat maar invoeren? Of moeten we het principe van rust aanhouden? De sabbat is niet alleen vanwege de relatie met de joodse wet een mooie link, het is ook de rustdag in de schepping. Aan de andere kant: de zondag is – min of meer – in onze samenleving een rustdag en dag waarop de meeste kerken hun diensten hebben. Ik denk dat het belangrijkste is dát we rust in ons leven opzoeken. Niet maar constant doorgaan. Dat we regelmatig samenkomen. Is het erg dat dit de zondag is? Persoonlijk had ik het mooier gevonden als dit de zaterdag was, maar ik zie geen dwingende redenen om persé op zaterdag de rustdag te houden. Ik zie echter ook geen reden om de zondag met hand en tand te verdedigen als rustdag. Wees dan consequent en houd de sabbat aan óf verdedig het principe van de rust tegenover de oprukkende 24 uurs economie.
Enneh… er zul vast mensen met me van mening verschillen. Misschien zelfs hele goede argumenten kunnen aandragen waarom ik er compleet naast zit. Ik ben daar benieuwd naar, dus ik lees het graag in de reacties!
* Zoiets als Holland en Nederland. Een Jood is wel een Israëliet, maar een Israëliet niet per se een Jood. Ik ben een Nederlander, geen Hollander (hoewel de Volgers uit Enkhuizen komen, liggen er ook roots in Brabant, Groningen, Drenthe en Limburg). Ik weet het, dit is het ‘pars pro toto’ principe, maar toch…
** Voor het gemak gebruik ik de term Oude Testament, omdat dit het meest gebruikt is onder christenen.
Gloria en Kyrie 
Mee eens. Heb hier ook een serie blogjes over geschreven met als kern dat God niet meer met wetten van buitenaf, maar door Jezus ons persoonlijk wil leiden. De onderwerping van de (vrije) wil speelt hier een belangrijke rol in: https://forihaveseen.nl/2016/04/20/vrijheid-in-christus-en-de-vrije-wil/ vragen over sabbat of niet worden dan een persoonlijke vraag, geen algemene regel.
LikeGeliked door 1 persoon
Een heel andere invalshoek: De namenzondag t/m zaterdag bestonden niet in Bijbelse tijden. Het gebod is zes dagen werken en één dag rusten. Ik heb nooit begrepen waarom dat per sé zaterdag, of zondag zou moeten zijn. Dat is toch niet de essentie van het gebod? De zaterdag zo benadrukken, veronderstelt dat de Joden vanaf Mozes tot nu consequent dezelfde reeks van zeven dagen hebben gehandhaafd (zonder een keer te verspringen) en dat lijkt me gezien de vele duistere perioden van afgoderij in het O.T. niet erg waarschijnlijk. Je kunt je ook afvragen waarom degenen die het zo fundamentalistisch benaderen, niet op zondag gaan werken. We hebben er immers vijf dagen werken en twee dagen rusten van gemaakt. Toch wel opmerkelijk dat degenen die alles letterlijk interpreteren, daar geen moeite mee hebben. Ten slotte wordt nergens gesteld dat de rustdag en de dag van samenkomst moeten samenvallen.
Het steekt natuurlijk bij het idee dat de zondag er gekomen zou zijn om zich af te zetten tegen de Joden. Of dat zo is, is niet duidelijk. Waarschijnlijker is het dat christenen vanaf het begin op de eerste dag van de week samenkwamen, niet als alternatieve sabbat, maar om de Opstanding van Christus te gedenken. Verder kun je in Handelingen lezen dat Paulus zo ongeveer overal waar hij kwam uit de synagoge werd gegooid en dat hij zelfs door boze synagogegangers werd gestenigd. Ik kan me voorstellen dat dit voor veel Joodse gelovigen geen stimulans was om naar de synagoge te blijven gaan.
Dan, last but not least, Hebreeën 4. De Hebreeënbriefschrijver geeft hier duiding van de sabbat, waar duidelijk wordt gemaakt, dat het een heenwijzing is naar de werkelijke sabbatsrust, die bestaat uit het rusten van ‘werken’ (in het kader van de ‘werken der wet’, waarvoor de genade in de plaats is gekomen). wie tot geloof is gekomen, gaat die rust in (vs. 3) en dat wordt in het daaropvolgende vers in verband gebracht met de zevende dag, waarop God rustte. De OT sabbat is dus een schaduw en de vervulling is de rust die er is in de genade van God. In die zin is het voor een christen iedere dag sabbat. We leven uit genade, niet uit ‘werken der wet’. Wie terug gaat naar de schaduw, kiest voor minder licht!
LikeGeliked door 2 people
Mooie aanvulling!
LikeLike
De dagen werden in Bijbelse tijden genoemd, dag 1, dag, 2 etc, en na dag 6, sabbat. Je gaat er van uit dat de Joden niet kunnen tellen, maar er zijn er altijd geweest die de vastgestelde tijden van God hebben bijgehouden. De zaterdag benadrukken doen we als messiasbelijdende Joden en mensen uit de volkeren omdat God die dag Zelf rustte en de opdracht gaf die dag bij elkaar te komen. Dat doen we uit liefde voor Hem. Ik zie het zo “God zit te wachten om gemeenschap met ons te hebben en wij willen dat God dat op een andere dag doet. Nu kan dat inderdaad ook op andere dagen, maar op sabbat is het ander omdat het een geheiligde dag is. Wij gaan op zondag niet bij een baas werken omdat die baas zijn tent dan dicht heeft. Heeft hij een tent waar we om de beurt wel kunnen werken dan doen we dat met alle plezier. Verder doen we op de zondag wat we op zaterdag niet doen. Gras maaien, correspondentie bijhouden, rekeningen betalen, anderen helpen verhuizen etc. Het is dus een drukke werkdag, maar meestal niet voor een baas. In het eerste testament staan wel teksten die zeggen dat er op de sabbat een samenkomst gehouden moest worden. Dat doen we dan ook nu nog. Niet omdat het moet, maar we vinden dat dolle pret. Heerlijk doen wat God wil. Christenen kwamen vanaf het begin bij elkaar op veel dagen in de week en ook wel op zondag, maar de bedoeling was dat ze in de synagoge kwamen op sabbat. Daar werden ze later uit geweerd. Echter was hun zondag niet de opstandingsdag. Dat is pas later zo opgevat. In feite is er maar 1 opstandingsdag per jaar, net als dat het ook maar eens per jaar Pesach is en Pinksteren. Die opstandingsdag was op een zondag, althans op een zondag werd het gevierd, maar de opstanding kan wel op een sabbat aan het eind van de middag zijn geweest. Dat Jezus was opgestaan ontdekte men in ieder geval in de vroege morgen van een zondag, maar om dan die dag het hele jaar de dag des Heren te noemen en de opstandingsdag slaat nergens op. In het dagelijks spraakgebruik van enige tientallen jaren geleden werd met de dag des HEREN de zondag bedoeld. Bijbels gezien is dat fout. Indien we de zondag vieren (wat dus niet zou moeten)is dat een dag voor de Here. Dus een dag, waarop de Gemeente van Christus (= Here) samenkomt. Wat de dag des HEREN dan wel is? De Bijbel zegt daarover o.a.:
Jesaja 2:12 Want er is een dag van de HERE der heerscharen tegen al wat hoogmoedig is en trots en tegen al wat zich verheft;
Jesaja 13:6, Joël 1:15 Jammert, want de dag des HEREN is nabij; hij komt als een verwoesting van de Almachtige.
Jesaja 34:8 Want de HERE houdt een dag van wraak, een jaar van vergelding in Sions rechtsgeding.
Openbaring 1:10 Ik kwam in vervoering des geestes op/in de dag des Heren. Als de Bijbel zonder uitzondering op veel andere plaatsen dan in Jesaja de Dag des HEREN beschrijft als een oordeelsdag, kan Openbaring 1:10 geen andere betekenis hebben. Johannes spreekt dus niet over de zondag, maar wordt in een visioen naar de Dag des HEREN verplaatst. De OT sabbat is inderdaad een schaduw en de vervulling is de rust die er is in de genade van God. Je zegt “In die zin is het voor een christen iedere dag sabbat want we leven uit genade, niet uit werken der wet “. Echter de realiteit is dat we op aarde 1 rustdag nodig hebben en die dag is de sabbat. Je zegt “Wie terug gaat naar de schaduw, kiest voor minder licht!” Wel, ik zeg “Wie blijft bij de sabbat, al is het een schaduw van wat nog komen gaat, kiest voor meer zegen na de grote genade van het kruis van Jezus. Je kiest uit liefde voor Zijn geboden en je krijgt er meer zegen door zoals ik gemerkt heb.
LikeLike
Er is echt niets mis met het aanbidden op zaterdag (de Joodse sabbat). Of op zondag. We mogen God iedere dag aanbidden. Wat Paulus schrijft in Col. 2:16–17 is voor mij, als gojim doorslaggevend. Ook Romeinen 14:5. Ik las zonet dat de christelijke sabbatsviering een kwestie van geestelijke vrijheid is. Gen opdracht van God. Het is een kwestie waarover Gods Woord ons leert elkaar niet te oordelen. Ik heb er serieus mee geworsteld en ik vind het fijn dat je erover geschreven hebt. Dank je wel.
LikeGeliked door 1 persoon
Weet je wat ook mooi is? God rustte op de zevende dag. Dat was voor de mens de eerste (nieuwe) dag. De zesde dag geschapen en de zevende dag rustte God en God heeft de zevende dag gezegend, en die geheiligd, enz. Vanuit de rust Gods mogen we de nieuwe week beginnen. Mooi toch?!
LikeLike
Pingback: 95 stellingen over de eredienst en muziek in de kerk | Gloria en Kyrie
Wie de Heer, zijn God, lief heeft met heel zijn hart en met heel zijn ziel en met heel zijn verstand zal zijn instructies liefhebben. Dat is nu eens echt simpel. Eerst ontvang je genade en vanuit die genade kun je Zijn instructies toepassen. Dat is uiteraard wel een leerproces
De eerste Christenen waren Joden en hielden de sabbat want die was niet afgeschaft en kwamen ook, volgens het voorschrift, op die dag bij elkaar. Ze kwamen op diverse andere dagen bij elkaar, ook soms op zondag. Keizer Constantijn heeft niet de zevendaagse week ingesteld want dat had God al eeuwen geleden gedaan. Dat de Romeinen 8 dagen hadden kan zo zijn, maar dat doet er in dit verband toch helemaal niet toe? Natuurlijk moeten we als Christenen, sinds er rond 1960 de vrije zaterdag kwam, de sabbat weer als rustdag instellen. Je zegt “ik zie geen dwingende redenen om persé op zaterdag de rustdag te houden”. Wel, ik zie die reden wel want God heeft het zo ingesteld en we mogen Zijn tijden niet veranderen (zegt Hij Zelf) en dat is één van de redenen. Ik heb nog een reden en die is dat ik Hem zo dankbaar ben voor mijn redding door genade dat het me een grote vreugde is de sabbat te houden. Er is ook een tekst van Jezus die zegt “Wie Mijn geboden doet die heeft Mij lief”. En ik doe het niet omdat het zou moeten want het moet niet. Het mag uit liefde voor Hem. De kerken die niet de sabbat vieren hebben het niet begrepen of doen het niet uit angst dat ze mensen kwijt raken. Ik zou zeggen dat de leiders maar meer moeten bestuderen en wat ze leren moeten toepassen en als er dan mensen weggaan, welaan dan gaan die naar een andere kerk waar ze op zondag bij elkaar komen. No problem want het gaat niet om de grootte van je kerk. Je zegt “Ik denk dat het belangrijkste is dát we rust in ons leven opzoeken”. Tja, maar als God daar nu een dag voor heeft bedacht waarom dan niet juist op die dag rusten dat Hij dat ook doet? Dat is toch logisch? De 24 uurs economie blijft toch wel oprukken want het is de wereld die dat wil. Dus wie God echt liefheeft past Zijn aanwijzingen toe en krijgt een bult gedoe met anderen en dat heeft ie er voor over omdat hij God liefheeft boven alles. Ook pas dan kan hij mensen echt liefhebben, maar anders dan die mensen zouden willen. Echte liefde durft ook waarheden te benoemen en daar houden velen niet van en noemen je dan liefdeloos. Onterecht, maar goed dat kruis neem je op je. Weer uit liefde voor God en voor de waarheid.
LikeGeliked door 1 persoon
Bedankt voor je uitvoerige reactie. Onderliggend aan ons verschil van visie op de sabbat is denk ik hoe je de wet ziet. Geldt de wet nog steeds voor christenen? Ik geloof van niet, Jezus heeft deze immers vervuld. Er is een wat halfslachtige houding van christenen met de wet, bijv. de 10 geboden worden wel belangrijk gevonden, terwijl de sabbat verplaatst is naar de zondag. En je kunt de wet niet zomaar opsplitsen in ethische/culture etc. wetten, soms lopen zaken door elkaar. Jezus heeft de essentie van de wet samengevat als volgt:
“heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en met heel uw kracht.” Het op een na belangrijkste is dit: “Heb uw naaste lief als uzelf.” Er zijn geen geboden belangrijker dan deze.’” (Marcus 12:30-31)
Daaruit vloeit alles voort. En we kunnen de wet toch niet houden, Jakobus (2:10) zegt: “Want wie de hele wet in acht neemt, maar op één punt struikelt, die is schuldig geworden aan alle geboden.” De vraag is, dan weer: wat is de wet? Als ik varkensvlees eet, overtreed ik dan de wet?
Volgens mij heeft Jezus de wet vervuld (Mt 5:17). Er staat ook dat Hij de wet niet heeft afgeschaft. Maar hij legt de lat hoog, zo hoog dat niemand dit kan. Maar lees Hb 8 en 9 eens hoe dit een nieuwe betekenis krijgt. We hebben nu een wet in ons hart geschreven.
Daardoor is het ook niet vreemd dat de apostelen af konden wijken van de wet, bijv. voedselwetten en besnijdenis, al dan niet schoorvoetend. Paulus gaat in Galaten flink tekeer tegen christenen die terug willen naar de wet. Ik denk dat christenen die nu eenzelfde beweging maken dit ter harte moeten nemen (hoewel ik al andere interpretaties heb gehoord). Er is niets mis – denk ik – met de wet houden, beseffende dat je niet alles kunt houden, maar ik denk niet dat het goed is dit anderen op te dringen. Ik heb helaas gezien dat als dat niet op een liefdevolle manier gebeurt dit tot problemen leidt. En dan is de liefde voor God en medemens ondergesneeuwd door die dingen daar uit volgen, dat kan denk ik niet de bedoeling zijn.
LikeLike
Over de wet zijn teksten die elkaar nog wel eens lijken tegen te spreken. Wel afgeschaft of vervuld, wat nog wel relevant of schaduw. De 10 geboden hebben volgens mij een aparte status. Ze zijn door God zelf geschreven (en uitgesproken vanuit de wolk/vuur op Horeb) op steen en dit lag in de ark van het verbond (met Israël, maar naast Israël was er in die tijd geen heil), terwijl de wetten van Mozes in een boek naast de ark lag, als het ware minder “heilig”, en deze ceremoniële wet noemt Paulus geldig tot de tijd van de verbetering zou komen (in de Messias Jezus, die met name de offerdienst Zelf heeft vervuld, vergeving alleen door bloedvloeiing). Verder zijn de 10 geboden eigenlijk voor niemand een vraag of die nog geldig zijn, dus waarom alleen het sabbatsgebod wel? Ik geloof ook dat de sabbat en onze zaterdag overeenkomen omdat het Joodse volk dit zo heilig heeft (niet allen maar een orthodoxe kern zeker alle eeuwen door) maar dan wel van zonsondergang tot zonsondergang. Dus de samenkomst waarin Paulus tot laat in de nacht sprak op de eerste dag van de week, was eigenlijk een uitgelopen bijeenkomst op de sabbat (wij zouden zeggen zaterdagavond).
De sabbat hoort bij het deel van de 10 geboden dat door Jezus samengevat wordt met God liefhebben boven alles (en de naaste als jezelf). God wil als Schepper geëerd worden en blijkbaar is Zijn rustdag daarvoor de manier. Waarom afwijken van een duidelijke opdracht? In plaats van waarom wel, zou ik zeggen waarom niet? Dat anderen daar misschien vreemd tegenaan kijken: dat deed men ook met Jezus en alle gelovigen door de hele Bijbel heen. Jezus vroeg Zich zelfs af of Hij nog geloof zal vinden als Hij terugkomt. Ik wens een ieder Gods zegen met het zoeken naar Zijn waarheid door gebed en studie.
LikeGeliked door 1 persoon
Of iemand de rust wil houden op zaterdag of zondag is eigen keuze vind ik. Feit blijft dat alleen de sabbat apart is gezet en geheiligd. Dit is namelijk al gebeurd in bij de schepping (Genesis 2). Een zondag is in Gods ogen dus gewoon een werkdag. Voor mij is dat al reden genoeg om de sabbat te houden. Maar het belangrijkste is inderdaad dat het geen wet moet worden. Je moet niet de sabbat houden, omdat het een wet is, maar uit liefde voor God. En het lijkt me ook niet zo moeilijk, God wil dat je niet werkt. God heeft geen duizenden regeltjes gegeven wat we niet mogen, maar simpel gezegd: doe geen werk. Een dag verplicht niet werken is toch niet erg? Maar daar is elke christen het ook wel over eens. Alleen welke dag. Voor mij is Genesis al duidelijk genoeg. Alleen de 7de dag is apart gezet, niet de andere dagen. Er zijn nog genoeg andere bijbelteksten die laten zien dat Jezus de sabbat hield en bijvoorbeeld Paulus (Handelingen 17:1-2).
Ik zou gewoon zeggen, als je twijfelt, ga in gebed en doe studie. Ik ben altijd naar de kerk geweest op zondag en rust gehouden op die dag, gewoonweg omdat ik zo ben opgevoed. Ik heb er nooit echt bij stilgestaan. Grappig is dat in veel kerken de 10 geboden wordt voorgelezen, waaronder het gebod over de sabbat, maar die dus niet wordt ge-eerd. Ikzelf kan niet anders dan mijn gewoonte gaan wijzigen en de sabbat houden (ipv zondag), omdat de bijbel daar nogal duidelijk in is en ik Jezus graag wil volgen. Dat is exact dezelfde reden waarom ik als kind ‘gedoopt’ ben en later nog eens als volwassene. Ik doe dit enkel en alleen uit liefde voor God en omdat ik hem wil volgen. Niet omdat iemand mij heeft verplicht dit te gaan doen. Dat is denk ik ook wat Jezus bedoelt met dat de wet in ons hart is geschreven. We volgen de wet niet om behouden te worden, want dat is niet mogelijk, maar uit liefde voor God.
LikeGeliked door 1 persoon