Taalverhoudingen in de Opwekkingsliederen bundel

Regelmatig schrijf ik recensies voor CVandaag, zo ook de nieuwe cd van Opwekkingsliederen. Daar viel me de hoeveelheid liederen van eigen bodem op. Of beter eigenlijk: het feit dat deze ver in de minderheid zijn. Teleurgesteld en benieuwd heb ik bij Opwekking hiernaar gevraagd. Ik ben niet zo nationalistisch ingesteld, maar geloof wel dat het goed is naar je eigen cultuur te kijken, voordat je andere invloeden importeert. En er gaat vaak wel iets verloren in de vertaling. En er was toch een stijgende lijn? Wat infographics en gedachten hier bij.

Meer invloed dan alle theologen bij elkaar?

De laatste decennia is Opwekking hofleverancier voor liederen in Evangelisch Nederland. Hoewel ze zelf niet pretenderen de enige te zijn, is de invloed onmiskenbaar. Zo zei Andries Knevel de “Opwekkingsbundel heeft meer invloed gehad op kerk dan alle theologen bij elkaar“. Een boude uitspraak! Zo heet zal de soep niet gegeten worden, maar er schuilt denk ik wel wat waarheid in. Als je zoveel invloed hebt brengt dat ook enige verantwoording met zich mee. De gemeenten moeten van goede liederen voorzien worden. Er is toch een duidelijk neiging om toch vooral op deze bundel te varen, er wordt niet altijd verder gekeken. Dat is niet de schuld van Opwekking. Zij selecteren hun liederen aan volgens criteria die zij belangrijk vinden. Die vrijheid hebben ze natuurlijk, maar ik hoop dat beseft wordt hoeveel invloed de bundel heeft.

Ontwikkeling afgelopen 40 jaar

Vanaf het begin is het aandeel liederen vanuit de Engelstalige wereld in Opwekking groot. Hoe heeft dit zich ontwikkeld de afgelopen 40 jaar*? Nou, zo:

De eerste jaren zien we een sterke stijging van het aantal liederen vanuit de Engelstalige wereld, soms wel tot 90%. Pas deze eeuw zien we hierin een echt daling komen. Meestal nog wel boven de 50%, maar vanaf 2012 is er wat meer balans. Grote uitzondering is cd 36. Maar dit is een aparte cd met liederen voor ‘bijzondere momenten’ (zoals avondmaal, doop, opdragen). Hiervoor was blijkbaar meer materiaal van eigen bodem te vinden. Deze trend wordt flink doorbroken met de laatste cd, waarin slecht iets meer dan 20% van eigen bodem is (als we het origineel Engelstalige lied dat Kees Kraayenoord met een Welshe artiest schreef meetellen nog steeds slechts 30%).

Totaalplaatje

Taal	Aantal*	Percentage
Duits	3	0,37%
Engels	576	70,76%
Frans	3	0,37%
Hebreeuws	8	0,98%
Latijn	1	0,12%
Nederlands	222	27,27%
Noors	1	0,12%

* Het totaal valt hoger uit, omdat sommige liederen meer talen bevatten.

Kijkend naar het geheel, zijn de van origine Engelstalige nummers behoorlijk in de meerderheid: 71%. Bijna driekwart dus. Dat is aardig wat! De rest is niet alleen voor het Nederlands: er zijn een paar Duitse, Franse, Hebreeuwse, Latijnse en Noorse liederen, allemaal minder dan 1%, waarbij Hebreeuws nog het meest voorkomt. Nederlandse nummers vormen ruim een kwart, 27%. De invloed vanuit Engelstalige landen – de Verenigde Staten, Groot Brittannië, Australië, Canada – is onmiskenbaar. Het uitgangspunt, zoals beschreven op de site, “We richten ons met Opwekkingsliederen in eerste instantie op Nederlandstalige liederen” leidt nog niet tot een meerderheid aan liederen van eigen bodem.

Te weinig van eigen bodem?

Hoe komt dat dan? In een artikel in Opwekking Magazine van december 2006 schrijft Kees Goedhart in reactie op een artikel van Evert van de Poll dit:

Daar komt nog bij dat het aantal liederen van Nederlandse bodem ver achterblijft bij het aanbod uit de Engelstalige wereld. Daarom moedigt de selectiecommissie Nederlandse schrijvers en componisten aan om liederen in te sturen.

Toeval of niet, vanaf die tijd nam het aantal Engelstalige liederen af, en nam het aantal liederen van eigen bodem toe, wat mij betreft een goede ontwikkeling. Maar met een totale verhouding van 71% vs. 27% is de balans op het totaal nog ver te zoeken.

Terug bij af?

Met die goede ontwikkeling lijkt korte metten gemaakt te zijn door de laatste toevoeging. Gelukkig verzekert Ruben Flach mij dat het beleid niet veranderd is:

Er is in de visie en intentie van Opwekking niets veranderd. Wat ons betreft is het goed en belangrijk om een goede balans te hebben tussen liederen van eigen bodem, en liederen uit het buitenland.

Dat is goed om te horen, en ik hoop ook dat die balans volgend jaar ook beter wordt. Er is namelijk volgens mij nogal wat goeds te vinden in het Nederlands taalgebied, ik vraag me zelfs af waarom dit niet in de meerderheid is. Om maar wat te noemen: Sela, Schrijvers voor Gerechtigheid, The Psalm Project, Lev, Kees Kraayenoord, Psalmen voor Nu, Joke Buis… ik vergeet er vast nog wel meer. Van sommige (zeker van Sela) zijn wel wat nummers opgenomen overigens (maar dat staat niet in verhouding tot liederen van bijv. Hillsong).

De reactie hierop is “[w]e zien elkaar dus niet als concurrent maar als aanvullend.” Dit is lovenswaardig streven, maar ik geloof niet dat andere bands of artiesten dat zouden ervaren als concurrentie. Integendeel! Tijdens het concert van Lev wat ik onlangs bijwoonde werd vol trots genoemd dat een van hun liederen op de nieuwe cd van Opwekking staat. Dat begrijp ik ook wel: met deze bundel vind je veel gemakkelijker een weg binnen evangelische gemeenten, dan op eigen kracht. Er lijkt een wat passieve houding doordat men zich beroept op wat ingezonden wordt. Waarom niet zelf actief op zoek naar Nederlands talent?

Wat is het probleem?

Je kunt je afvragen: wat is het probleem? Dat ligt natuurlijk aan welke insteek je hebt. Mijn insteek is dat er veel goeds van Nederlandse bodem is. Nederlands is nu eenmaal onze taal, en dat komt doorgaans beter tot zijn recht in een origineel lied dan een vertaald lied (hoewel ik denk dat het niveau van vertalingen steeds hoger ligt). Maar ik zie ook dat veel Nederlandse liederen qua diepgang ook echt iets toevoegen. Natuurlijk komt er veel goeds uit de Engelstalige wereld (Graham Kendrick was ooit hofleverancier, en daar zit veel goeds bij), maar mij valt op dat de charismatische invloed groot is. De nadruk op de emotie en jezelf hebben we er ook mee geïmporteerd. Het probleem is natuurlijk niet te vernauwen tot liederen van eigen bodem of van elders. Het is slechts een factor die meespeelt, hoewel gezien de grote invloed van de Engelstalige Worshipsongs wel een relevante factor.

Grip op wat we zingen

Ooit mijmerde ik over Opwekking 2.0. Misschien komt die er wel. Misschien komt er vanuit andere hoek wel een bundel die de positie van Opwekking inneemt. Misschien dat door internetgebruik de keuze steeds eclectischer wordt. Dat biedt zowel kansen als uitdagingen. Het is uiteindelijk aan de gemeenten om grip te blijven houden op wat er gezongen wordt. Opwekking pretendeert zelf niet de enige bundel te zijn. Als we daarin op punten eenzijdigheden aantreffen, is het aan ons om die te compenseren met andere invloeden. Ik merk een enkele keer in gesprek met oudsten dat het lastig is hierin te sturen (dan ziet men bijv. met lede ogen steeds meer Hillsong opgenomen worden). Maar wie heeft nu de geestelijke leiding? Er is bij sommigen toch wel behoefte aan handvatten. Wie weet doe ik daar ooit iets mee.

Lees meer over de selectie van liederen bij Opwekking op hun eigen pagina.

Advertentie