Het kerkelijk jaar in evangelische kerken

Als evangelischen zijn we toch wat wars van tradities. Soms terecht, soms niet (en vaak zijn er nieuwe ongeschreven tradities ontstaan). Maar als het gaat om de christelijke feestdagen houden we deze “traditie” nog steeds in ere. Een goede zaak, want deze feesten vertellen het belangrijke verhaal van ons geloof in hoofdlijnen: van de geboorte van Jezus tot de uitstorting van de Heilige Geest. Ik denk dat hierdoor het ook makkelijk blijft om vol te houden, het houdt deze geschiedenis levend.

Advent

De vier zondagen voor kerst vormen samen advent, ook in de traditionele kerken het begin van het liturgisch jaar. Advent betekent komst, doelend op de komst van Jezus. Evangelische kerken volgen doorgaans niet de traditionele thema’s van de zondagen (Levavi, Populus Sion, Gaudete en Rorate, wij hebben dit in 2014 wel gevolgd). Meestal wordt er wel elke week een kaars aangestoken, vaak door kinderen en soms met een gedichtje.
Bijbel: Er zijn geen directe teksten, te denken is aan Mt 1; Lk 1 en Jh 1.

Kerst

Het bekendste christelijke feest is ongetwijfeld kerst. Er zijn geen Bijbelse aanwijzingen om dit feest te vieren, en in de vroege kerk werd dit ook niet gevierd. In vierde eeuw ontstond het feest van de verschijning van de vleesgeworden Zoon van God, epifanie of theofanie, op 6 januari. In de oosters orthodoxe kerk wordt dit geest nog steeds gevierd. In het westen ontstond het kerstfeest, waar de geboorte van Jezus gevierd werd en werd 6 januari Driekoningen. Ook evangelische kerken vieren dit feest doorgaans. Meestal is er een kerstavonddienst, in mijn ervaring altijd wat stemmiger en traditioneler en een dienst op eerste kerstdag. Sommige kerken proberen dan wat meer bij het hele gezin aan te sluiten (en kinderen krijgen altijd een stichtelijk boekje). Er zijn ook kerken die, meestal op kerstavond, kans zien om buitenkerkelijken aan te spreken. Vaak zijn de diensten dan wat laagdrempeliger en als het even kan professioneel opgezet.
Bijbel: Mt 1:18-2:23; Lk 2:1-21.

Pasen

Pasen begint eigenlijk al met de vastentijd, hoewel dit niet veel aandacht krijgt in de diensten. Individuele gelovigen besteden hier wel aandacht aan. Zij vasten dan 40 dagen voor Pasen.
Witte Donderdag, de dag waarop Jezus het laatste avondmaal vierde, wordt doorgaans niet gevierd. Goede Vrijdag meestal wel. Er is dan ’s avonds een dienst waarin het lijden van Jezus wordt herdacht, vaak met een avondmaal. Na Stille Zaterdag volgt de zondag van Pasen: dan vieren we Jezus’ opstanding uit de dood. Meestal een feestelijke dienst. Soms worden er ook mensen gedoopt, een praktijk die al vroeg in de kerk ingang vond. Het feest vindt zijn oorsprong in het joodse paasfeest (Pesach). Jezus werd gekruisigd en stond op tijdens dit feest, er zijn ook vele parallen met als belangrijkste dat Jezus het lam is.
Bijbel:
Palmpasen: Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Lk 19:28-44 en Jh 12:12-19
Witte donderdag: Mt 26:1-30; Mk 14:12-26; Lk 22:7-38
Goede vrijdag: Mt 26:31-27:61; Mk 14:27-15:39; Lk 22:39-23:49; Jh 18:1-19:37
Stille zaterdag: Mt 27:62-66; Mk 15:40-47; Lk 23:50-55; Jh 19:38-42
Paaszondag: Mt 28:1-9; Mk 16:1-20; Lk 23:56-24:12; Jh 20:1-23
Pasen in het OT: o.a. Ex 12:15-20

Hemelvaart

39 dagen na Pasen is Hemelvaartsdag: dan vieren we dat Jezus opgevaren is naar de hemel. Sommige kerken vieren dit met een dienst, maar lang niet alle kerken.
Bijbel: Lk 24:50, 51; Hd 1:1-12

Pinksteren

Het laatste feest is Pinksteren: de uitstorting van de Heilige Geest, 49 dagen na Pasen (de vijftigste dag van Pasen, Pinksteren is afgeleid van het Griekse woord voor vijftig) en net als Pasen op een zondag. Dit feest wordt vaak uitbundig gevierd, maar in Nederland niet altijd in de eigen kerk: zo’n 50.000 mensen (uit allerlei kerken) komen dan samen op de conferentie van Stichting Opwekking. Pinksteren viel op de dag van het wekenfeest, dat zeven weken na Pesach is.
Bijbel: Hd 2:1-40
Wekenfeest in het OT: o.a. Ex 34:22

Overig

Er zijn nog wat dagen die speciale aandacht krijgen in sommige kerken:

• Startzondag: de eerste zondag na de zomervakantie wordt vaak aangegrepen om het nieuwe ‘kerkelijk’ jaar in te luiden. Soms met een gezamenlijke maaltijd.
• Oudejaarsavond: sommige kerken hebben op oudejaarsavond een (korte) dienst. Vaak wordt dan teruggekeken naar het afgelopen jaar, bijvoorbeeld geboortes en overlijden worden genoemd.
• Andere dagen die in sommige kerken plaats vinden: Zondag voor de vervolgde kerk (Open Doors), Michazondag (goed doen en recht doen), Week van gebed, etc.
• Sommige kerken besteden ook aandacht aan Moederdag en Vaderdag.

Feestdag/ hoogtijdag	Datum	Bijbelteksten	Joods feest
Advent	4 zondagen voor kerst	Mt 1; Lk 1; Jh 1
Kerst: kerstavond	24 dec	Mt 1:18-2:23; Lk 2:1-21
Kerst	25 en 26 dec	Mt 1:18-2:23; Lk 2:1-21
Palmpasen	Zondag voor pasen	Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Lk 19:28-44 en Jh 12:12-19
Pasen: witte donderdag	Donderdag voor pasen	Mt 26:1-30; Mk 14:12-26; Lk 22:7-38
Pasen: goede vrijdag	Vrijdag voor pasen	Mt 26:31-27:61; Mk 14:27-15:39; Lk 22:39-23:49; Jh 18:1-19:37	Pesach (o.a. Ex 12:15-20)
Pasen: stille zaterdag	Zaterdag voor pasen	Mt 27:62-66; Mk 15:40-47; Lk 23:50-55; Jh 19:38-42	Pesach (o.a. Ex 12:15-20)
Pasen: paaszondag	Zondag na de eerste volle maan in	Mt 28:1-9; Mk 16:1-20; Lk 23:56-24:12; Jh 20:1-23	Pesach (o.a. Ex 12:15-20)
Hemelvaart	40 dagen na pasen (donderdag)	Lk 24:50, 51; Hd 1:1-12
Pinksteren	50 dagen na pasen (zondag en maandag)	Hd 2:1-40	Wekenfeest (o.a. Ex 34:22)