Over inhoud valt wel te twisten…

Eerder schreef ik dat over stijl niet valt te twisten. Er is geen Bijbels argument om bepaalde stijlen uit te sluiten, wel is het goed om te kijken naar wat past bij de situatie, cultuur en plaats in de eredienst. Maar waar wel over valt te “twisten” is de inhoud. Vredelievend natuurlijk! Wat we namelijk zingen in de eredienst moet natuurlijk wel iets inhouden…

Waarom?
Jezus zegt “dat de ware aanbidders de Vader zullen aanbidden in geest en waarheid” (Jh 4:23). De waarheid in aanbidding is dus belangrijk. Als we zingen als vorm van aanbidding, moet wat we zingen wel waar zijn. De inhoud is dus wel degelijk relevant. Kan dat wel los staan van de stijl?

Wat is er mis gegaan?
Er is volgens mij een behoorlijke versimpeling opgetreden in de teksten van de liederen die we zingen. Ik zie daarvoor een paar redenen. De opkomst van evangelische beweging in de 19e eeuw en de inzet van liederen als evangelisatiemiddel tijdens bij kampbijeenkomsten is hiervan een soort opmaat. De inhoud verschoof van Psalmen en de meer theologisch inhoudelijk hymnen naar meer nadruk op persoonlijke geloofsbeleving. De opkomst van de popmuziek die met enige vertraging is overgenomen door de evangelische beweging heeft de genadeklap gegeven. Het principe van een dichter (met regelmatig een theologische achtergrond) en componist is veelal vervangen door de (soms popster-achtige) singer-songwriter (lees And Now Let’s Move Into A Time Of Nonsense voor een humoristische maar zeker ook serieuze uitwijding hierover).

Oppervlakkig?
Stijl en inhoud gaan vaak hand in hand. Dat hoeft zo gelukkig niet te zijn, maar de oppervlakkigheid van veel popmuziek is helaas ook overgewaaid naar de zogenaamde lofprijs- en aanbiddingsliederen. Soms zijn het net liefdesliedjes over God, maar waarin het soms verdacht veel lijkt te gaan over de mens die zingt. Zomaar een voorbeeldje wat ik onlangs in mijn mailbox kreeg (via We Are Worship krijg ik regelmatig liederen toegestuurd), een gedeelte van het lied Love Takes Over:

And love takes over
I can feel You here with me
As love takes over
There’s no place I’d rather be
You are here with me
Jesus here with me

Wat wordt hier nu werkelijk gezongen? Eigenlijk niet veel meer dan dat het zo goed voelt om bij Jezus te zijn. En zo zijn er meer voorbeelden te noemen. Eigenlijk verschilt dat niet veel van wat we dagelijks op de radio horen. Nu ben ik een voorstander om begrijpelijke en aansprekende teksten te schrijven, maar is dit ook waarheid? Gaat het in ons geloof om ons goed te voelen bij Jezus? Waar ligt de focus? Nog een voorbeeld. Deze is uit Opwekking (731):

Jezus, ik hou van U,
meer dan de sterren van de hemel,
meer dan het water van de zee,
meer dan ik U zeggen kan

Met de tekst “Hallelujah, Adonai” een aantal keer herhaald is de tekst compleet. Nu is er niets mis met een korte tekst. En ook niet om te bezingen dat je van God houdt. Maar gaat het hier om God of mij? De een zal zeggen: ik zing dit naar God toe, geen probleem. De ander zegt: maar waarom hou je dan van God? Wat is het verschil met een briefje tijdens de les doorgeven aan een meisje waar je verliefd op bent? Is het niet een beetje karig? Kunnen we God niet meer geven? En als het dan zo bij te de tijd moet zien: snapt een bezoeker wat hallelujah, laat staan adonai betekent? Weten we dat zelf eigenlijk wel? Ik besef dat ik heel scherp ben. Maar het is ook niet niets, tijdens de eredienst God aanbidden. In geest én waarheid. Maar vergelijk dit lied eens met Opwekking 668, Heer U bent goed (die mag je zelf opzoeken). Zo kan het ook! Daarin wordt óók gezongen dat God goed is, en is ook ruimte voor het gevoel. Maar de focus ligt op God.

Gevoel
Gevoel is superbelangrijk. Willen we God kunnen aanbidden, dan moet ons gevoel daarin een belangrijke rol spelen. We hebben (is de bedoeling) God lief met heel onze ziel, hart, verstand en kracht (Marcus 12:30). Dus ook ons gevoel. Maar gevoel is maar één aspect in dat rijtje. Als het gevoel het verstand gaat overnemen, wat blijft er dan nog over? De tegenreactie is begrijpelijk. Na eeuwenlang Psalmen te hebben gezongen op statige, sobere melodieën was er behoefte aan meer ruimte voor gevoel, want dit werd niet (meer) gevoeld bij deze liederen. Terecht of onterecht. Gek genoeg zijn juist de Psalmen bij uitstek liederen waarin het gevoel een rol speelt. Dus als we ergens te rade zouden moeten gaan om ons gevoel te verwoorden, zijn het wel de Psalmen. Laten we die nu eigenlijk maar heel selectief raadplegen…

Niet per definitie oppervlakkig
Gelukkig is het niet zo dat popmuziek als stijl per definitie oppervlakkig hoeft te zijn. Naast de vele liefdesliedjes is er veel popmuziek gemaakt met meer diepgang. Dat zijn niet altijd de liedjes die we in de Top 40 terugvinden, maar ze zijn er. En dat geldt ook voor evangelische liederen bedoeld voor samenzang. Ik kan het vinden in Opwekking, zeker de laatste 10 jaar (liederen als 731 zijn steeds meer een uitzondering, laten we dat niet vergeten), bij Sela, Schrijvers voor Gerechtigheid maar zeker ook in de verschillende projecten om de Psalmen nieuw leven in blazen.

Andere invloeden
Minder blij word ik van de invloed van Hillsong. Muzikaal klinkt het allemaal wel lekker, maar inhoudelijk is het niet altijd even diepgaand. Het verbaasde me eigenlijk dan ook niet toen ik laatst ergens tegenkwam dat deze kerk de schijn heeft een Word-Faith evangelie te prediken. Of dat waar is heb ik niet verder onderzocht, maar het staat boven water dat de nadruk ligt op een positieve geloofsbeleving met nadruk op het gevoel. Als je Hillsong wil zingen (waar ik, gedoseerd, geen bezwaar tegen heb), moeten daar stevig inhoudelijke liederen ter compensatie tegenover staan.

We moeten blijven “twisten”, wat mij betreft. Zeker in de evangelische beweging, waar theologie vaak toch een beetje een vies woord is en een stevige traditie van inhoudelijke liederen – laat staan de Psalmen – verloren is gegaan. Laten we daar weer op teruggrijpen. Er is zeker hoop, maar er zijn ook uitdagingen…