Is er ruimte voor ellende in de eredienst?

Als je het nieuws ook maar een klein beetje volgt, kan het je moeilijk ontgaan: er is veel ellende in de wereld. Oorlog, honger, ziekte, armoede, verkrachting, moord…. noem maar op. Staat dit ook op onze radar als het zondag is? Of vergeten we dan al deze ellende om ons te richten op God?

Geen aanbidding zonder gerechtigheid
De eredienst is, zoals de naam al zegt, een dienst om eer te geven. Eer aan God. Het is een plek waar we samenkomen, samen God eren, samen God leren en samen voor God zingen. Dat is geweldig. In het Engels noemen ze een kerk ook wel een “House of Worship” (naast andere gebouwen van andere religies). Een huis van aanbidding. Maar wat is nu aanbidding? Ik schreef er al eerder over, dus ik ga er hier niet te diep op in. Een aspect wat een rol speelt is de ethische kant. Zoals ik in eerder genoemd blog schreef: “Aanbidding kan niet als er geen sprake is van streven naar gerechtigheid.”

Ver van ons bed?
Als aanbidding niet zonder dit streven naar gerechtigheid kan, wat betekent dat dan voor onze eredienst? Hoe kunnen we (ook) daar ruimte geven aan het lijden in deze wereld. En dan bedoel ik niet alleen maar onze eigen zieken, maar ook de grote dingen die we zien op het journaal. Die soms zo ver van ons afstaan. Ik heb wel eens christenen horen zeggen dat ze maar geen journaal kijken, vanwege alle ellende. Hoewel dat te begrijpen is, vraag ik me af of we – in ieder geval als kerk als geheel – onze kop in het zand moeten steken voor al deze ellende.

Groot contrast
Het contrast is groot. Wij wonen in Nederland. Ook hier is ziekte, dood, armoede, werkloosheid enzovoorts. Maar dit is van een hele andere orde als de oorlogssituaties waarin sommige mensen verkeren, de uitzichtloosheid in sloppenwijken, de armoede waarin mensen moeten leven ondanks lange werkdagen. Ik wil absoluut niets afdoen aan de moeilijkheden die we hier voor onze kiezen kunnen krijgen. Maar het is schokkend dat er mensen in Nederland zijn die het blijkbaar wel prima vinden als mensen die voor dit soort ellende vluchten verdrinken op Middellandse Zee, dezelfde zee als waar een grote groep deze zomer lekker ligt te zonnebaden. Minstens even schokkend vind ik het dat onze regering geen fatsoenlijke oplossing weet te bedenken voor zogenaamde illegalen, mensen die soms echt niet naar hun land terug kunnen…

Is er ruimte voor?
En wat horen we hiervan terug in de kerk? Betrekkelijk weinig hoor ik in bijvoorbeeld de voorbede dat hier aandacht aan wordt gegeven. Leeft het niet? Is het niet belangrijk? Staat het te ver van ons bed? In preken is soms ook wel aandacht voor ellende, maar – en dat juich ik al toe – vaker voor onze eigen situaties. En dan in de liederen. Zingen we hier over? Het is goed om God alle lof en eer te geven in onze liederen (liefst met lekkere nummers! En wat mij betreft moeten we dat ook zeker blijven doen). Maar als ons beeld van aanbidding daarbij stopt, hebben we het mis. In het Bijbelboek waarin we geweldige aanbidding vinden, lezen we ook dit:

Toen het lam het vijfde zegel verbrak, zag ik aan de voet van het altaar de zielen van al degenen die geslacht waren omdat ze over God hadden gesproken en vanwege hun getuigenis. Ze riepen luid: ‘O heilige en betrouwbare Heer, wanneer zult u de mensen die op aarde leven eindelijk straffen en ons bloed op hen wreken?’ Ieder van hen kreeg witte kleren. Verder werd hun gezegd nog een korte tijd geduld te hebben, totdat ook de andere dienaren, hun broeders en zusters die net als zij zouden worden gedood, zich bij hen gevoegd zouden hebben. (Op 6:9-11)

Nu gaat het hier specifiek om degenen die om hun geloof zijn vermoord. Wat ik vooral wil aantonen: ook in dit boek, waarin God met hele mooie worden lof en eer toegezongen en -gesproken krijgt, is ruimte voor het lijden bij God. Wat mij betreft (en ik heb daarin profeten als Jesaja en Micha mee) houdt dit niet op vervolging, maar geldt dit voor alle ellende waaronder onze schepping zucht. God wilde geen offers van mensen die de weduwen en wezen negeren. Als we er geen woorden aan kunnen geven in de eredienst, kunnen we er dan nog wel daden aan geven buiten de eredienst?

Wat kunnen we doen?
Ik denk dat we een paar dingen kunnen doen in de eredienst, om daar maar eens te beginnen.

• Voorbede: Hoe moeilijk kan het zijn om te benoemen wat we zien op het journaal? Om dit bij God te brengen in gebed? Dit is denk ik de eenvoudigste stap.
• Preken: In preken kan aandacht worden geven aan het lijden, en daarbij ook aanhakend op actualiteiten.
• Liederen: Het is goed om te beseffen dat er ook liederen zijn waarin het lijden benoemd wordt. Misschien vinden we ze niet zo snel in de moderne lofprijs- en aanbiddingsbundels, maar ze zijn er echt. Het voorbeeld bij uitstek is Schrijvers voor Gerechtigheid (zo hebben wij “Met open armen” geïntroduceerd in onze gemeente), maar denk ook aan Psalmen voor Nu en Sela. Zeker in de Psalmen zijn toch voldoende liederen te vinden hierover…
• Komt niet met goedkope antwoorden! Niet in je gebed (leg het gewoon bij God neer), niet in de preek (God heeft heus een oplossing, maar vul het niet te snel in), niet in je liederen (door het eigenlijk te overschreeuwen met een bepaald soort liederen).

Echt, je hoeft geen treurige diensten te organiseren. Een enkel lied, een paar zinnen in een gebed, kunnen al het verschil maken. Misschien wel eentje die het best bij de huidige situatie past (zie hier voor meer info):

Van bewustwording naar doen
Toegeven: ik doe niet zo veel. Ik bid. Ik ben me wel heel bewust, maak me druk. En misschien is schrijven ook wel nuttig in deze, dat durf ik niet te zeggen. Maar: er is altijd iets wat je kunt doen, hoe klein ook. Zoals bij mij: bidden. Of misschien kun je iets geven. Misschien heb je politieke invloed. Misschien een (korte) zendingsreis. Misschien, zoals ik iemand heb horen roepen, kun je iemand op je zolder opvangen. Alles beter dan het maar te negeren.

Advertentie