Wat is aanbidding?

Als er één onderwerp is waar m.i. verwarring over bestaat onder evangelische christenen, dan is het denk ik aanbidding. Als ik zou moeten afgaan op wat ik er van anderen over hoor, en wat in meer populaire boekjes lees, is aanbidding zoiets als “in aanbidding geleid” worden door de aanbiddingsleider met aanbiddingsmuziek. Je schijnt zelfs liederen als aanbiddingslied te kunnen spelen door ze langzamer te spelen. Dan kom je blijkbaar in aanbidding. Je begrijpt mijn wat cynische ondertoon: deze verklaring bevredigt mij niet. Het gevoel bekruipt mij dat het teveel om het gevoel gaat. En wel een bepaald soort gevoel. De vraag is: wat is aanbidding dan wel?

Aanbidden in Geest en waarheid

Ik denk dat een belangrijk bijbelgedeelte om aanbidding te begrijpen het volgende gedeelte is:

Daarop zei de vrouw: ‘Nu begrijp ik, heer, dat u een profeet bent! Onze voorouders vereerden God op deze berg, en bij u zegt men dat in Jeruzalem de plek is waar God vereerd moet worden.’ ‘Geloof me,’ zei Jezus, ‘er komt een tijd dat jullie noch op deze berg, noch in Jeruzalem de Vader zullen aanbidden. Jullie weten niet wat je vereert, maar wij weten dat wel; de redding komt immers van de Joden. Maar er komt een tijd, en die tijd is nu gekomen, dat wie de Vader echt aanbidt, hem aanbidt in geest en in waarheid. De Vader zoekt mensen die hem zo aanbidden, want God is Geest, dus wie hem aanbidt, moet dat doen in geest en in waarheid.’ De vrouw zei: ‘Ik weet wel dat de messias zal komen’ (dat betekent ‘gezalfde’), ‘wanneer hij komt zal hij ons alles vertellen.’ Jezus zei tegen haar: ‘Dat ben ik, degene die met u spreekt.’ (Jh 4:19-26)

Ten eerste is aanbidding onafhankelijk van een plaats (niet in Jeruzalem, niet op de Gerizim). Ten tweede is het onderwerp van aanbidding belangrijk. Jezus verwijst hier indirect naar Zichzelf en God: dat is namelijk wat de redding uit de Joden feitelijk inhoudt. Ten derde gaat aanbidding om de juiste gesteldheid: in Geest en in waarheid. Aanbidding staat niet los van God (want het is in de Geest) en staat niet los van bepaalde waarheden.

Wandelen met God

Stappen we met zevenmijlslaarzen door de Bijbel, dan zien we dat er een aantal mensen zijn die met God wandelen: Noach, Henoch, Abraham, David. Zij hebben een nauwe relatie met God. Bijzonder is dat ze een hele open relatie hebben. Abraham kan onderhandelen met God, David schreeuwt het in zijn liederen soms uit naar God.

Aanbiddingsliederen?

Nu we het toch over liederen hebben: als we de Bijbelse woorden voor aanbidding onderzoeken, valt iets bijzonders op. De woorden worden praktisch nooit in verband met muziek gebruikt. Zo is het Hebreeuwse woord voor aanbidden afgeleid van het woord voor knielen. Aanbidden is dus vooral aangeven dat je iemand hoger acht dan jezelf. Dat dat óók in muziek kan is zeker waar. Zowel in negatieve zin, als in Daniel 3 voor een beeld geknield moet worden bij muziek, als in positieve zin, in de Psalmen waar over aanbidding gezongen wordt. Als het gaat om liederen, zien we dat daar veel meer termen als loven en prijzen wordt gebruikt (er wordt overigens ook het nodige geklaagd – en ook dat leidt tot lofprijzen). Liederen zijn een soort lofoffers (zie bijv. Ps 6:5; Nh 12:27).

Met heel je hart, ziel, verstand en kracht

Aanbidden zou je kunnen zien als een overtreffende trap van liefhebben. En dan kom ik op Mc 12:29-31, waarin Jezus zegt:

‘Het voornaamste is: “Luister, Israël! De Heer, onze God, is de enige Heer; heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en met heel uw kracht.” Het op een na belangrijkste is dit: “Heb uw naaste lief als uzelf.” Er zijn geen geboden belangrijker dan deze.’

Als we God liefhebben, en dus ook als we Hem aanbidden, moeten we dat doen met ons hart, onze ziel, ons verstand en onze kracht. God heeft ons geschapen als fysiek persoon met gevoelens en bepaalde denkvermogens. En dit mogen we allemaal gebruiken als we Hem aanbidden. Hebben sommige traditionele manieren van zingen de neiging te veel ons verstand aan te spreken, ik zie nu dat er manieren van zingen zijn die te veel ons gevoel aanspreken. Geen van beide is gezond. Als we alleen maar eenvoudige liederen zingen, waarbij we vooral veel tekst herhalen en de muziek en tekst sterk ons gevoel aanspreken, raken we uit balans. Zeker als we denken dat dat aanbidding is. Maar, er is meer!

De ware eredienst

Paulus schrijft nog iets interessants wat aanbidding raakt:

Broeders en zusters, met een beroep op Gods barmhartigheid vraag ik u om uzelf als een levend, heilig en God welgevallig offer in zijn dienst te stellen, want dat is de ware eredienst voor u. U moet uzelf niet aanpassen aan deze wereld, maar veranderen door uw gezindheid te vernieuwen, om zo te ontdekken wat God van u wil en wat goed, volmaakt en hem welgevallig is. (Rm 12:1-2)

Als we God een offer willen geven, dan moeten we blijkbaar meer geven dan een lied (zoals een Opwekkingslied terecht zegt). We moeten onszelf helemaal geven. Dus niet: op zondag om 10:20 – 10:40 een aantal liederen zingen die bij ons een bepaald gevoel opwekken. Maar het doorspekt heel ons leven. Daar zitten trouwens ook morele aspecten aan. Als God Israel door Zijn profeten tot de orde roept, bekritiseert Hij bijvoorbeeld hun offers. Ze offeren wel, in de veronderstelling God tevreden te stellen, maar doen kwade dingen (Js 1:16, 17). Aanbidding kan niet als er geen sprake is van streven naar gerechtigheid.

Wat is aanbidding?

In een kleine duizend woorden een uitputtende uitleg geven wat aanbidding is, is onmogelijk. Alleen al omdat aanbidding vooral uit je levenspraktijk moet blijken. Ik heb slechts een paar Bijbelse lijnen kunnen aanstippen, die hopelijk een vertekend beeld de goede richting uit duwen. Ik heb daarbij niet de wijsheid in pacht, dus lees vooral verder in de Bijbel. Wel wil ik nog een korte overweging geven. Ook al is aanbidding veel meer dan het zingen van liederen, geloof ik wel dat zingen tot Gods eer een van de mooiste manieren is om Hem te aanbidden. Kijk maar naar Op 5:11. 12, waar een nieuw lied wordt gezongen voor God.

Maar wat is dan een gezonde manier om God te aanbidden in liederen? Inhoudelijk denk ik dat het goed is om te kijken naar de liederen die we in de Bijbel vinden, en specifiek het boek Psalmen. Dit boek mag een richtlijn zijn voor wat we zingen. Het is tekstueel veel diverser dan de hedendaagse lofprijs en aanbiddingsmuziek. Zowel positieve als negatieve emoties en ervaring vinden we er in terug. Ook vinden we soms echt onderwijs, ons verstand wordt aangesproken. Dat betekent niet dat we alleen Psalmen zouden moeten zingen – we worden nota bene in de Psalmen opgeroepen nieuwe liederen te zingen – maar dat dit wel een gezonde richtlijn geeft. We kunnen wel een nodige boost aan Psalmen gebruiken, maar we hebben zeker ook (nieuwe) liederen nodig die expliciet over Jezus gaan.

Laten we zingen en aanbidden met heel ons hart, ziel, verstand en kracht in Geest en waarheid. En laat onze aanbidding niet stoppen na de eredienst!